Ik ben teler of handelaar. Wat kan ik tegen Xylella doen?
Kweekt of verhandelt u gewassen die gevoelig zijn voor Xylella? Neem dan maatregelen om te voorkomen dat deze plantenziekte zich kan verspreiden.
Meld Xylella altijd bij de NVWA
De Xylella-bacterie is schadelijk voor meer dan 300 plantensoorten. Bijvoorbeeld voor olijfbomen, oleander, lavendel en druiven.
Er zijn geen middelen om Xylella te bestrijden. Daarom zijn ingrijpende maatregelen nodig als Xylella wordt ontdekt, zoals vernietiging van besmette planten en een vervoersverbod. Dit is nodig om verdere verspreiding - en daarmee een uitbraak in Nederland - te voorkomen. Een uitbraak zou grote economische en financiële gevolgen hebben.
Meld het daarom direct bij ons als u Xylella ontdekt in uw bedrijf. Dit is verplicht. Door Xylella te melden kunt u een uitbraak voorkomen.
(via het klachtenformulier) of bel 0900-03 88 (gebruikelijke belkosten)
Wij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de EU-regels rond Xylella. Dit betekent dat we bijvoorbeeld controleren en bestrijden. Ook geven we voorlichting en werken we nauw samen met de andere EU-lidstaten.
Naktuinbouw voert in onze opdracht de verplichte Europese monitoring uit. Daarnaast doet Naktuinbouw onderzoek naar Xylella in het laboratorium.
De regels rond Xylella staan in de Plantgezondheidsverordening 2016/2031 en aanvullende regelgeving om binnenbrengen en verspreiding van Xylella te voorkomen.
De actuele aanvullende regelgeving is EU-verordening 2020/1201. De verordening beschrijft in detail hoe lidstaten moeten vaststellen of Xylella aanwezig is, en welke maatregelen er nodig zijn bij een vondst. Vanaf 1 juli 2025 gelden er extra eisen, deze staan in EU-verordening 2024/2507. Via deze verordening worden onder andere nieuwe waardplanten toegevoegd aan de lijst.
Xyllella herkennen
Een besmetting met Xylella is lastig te herkennen. Lees waar u op kunt letten.
De bacterie Xylella fastidiosa kan op een zeer groot aantal planten voorkomen. Belangrijke waardplanten zijn:
bezemstruik / Spaanse brem (Spartium junceum)
citrus
druif (Vitis vinifera)
koffie (Coffea)
lavendel (Lavandula angustifolia)
maagdenpalm (Vinca)
oleander (Nerium oleander)
olijf (Olea europeae)
perzik, nectarine (Prunus)
roze maagdenpalm (Catharanthus roseus)
rozemarijn (Rosmarinus officinalis / Salvia rosmarinus)
struikveronica (Hebe)
vleugeltjesbloem (Polygala myrtifolia)
Kijk voor een overzicht van waardplanten op de website van EPPO (de Plantenbeschermingsorganisatie voor Europa en het gebied rond de Middellandse Zee).
De Xylella-bacterie blokkeert het transport van water en voedingsstoffen. De symptomen lijken daarom sterk op droogtestress. De bladeren zien er verschroeid, verdord of verwelkt uit. Dit begint vaak bij de bladranden. Uiteindelijk sterft de plant af.
Wat er precies gebeurt en hoe snel dit gaat, verschilt per plant. Voorbeelden kunt u zien op de website van EPPO (de Plantenbeschermingsorganisatie voor Europa en het gebied rond de Middellandse Zee).
Vaak ontwikkelt de ziekte zich traag. Dan zijn er lange tijd helemaal geen symptomen.
Door Xylella fastidiosa aangetast citrusblad.
Symptoom van Xylella fastidiosa op Nerium oleander.
Na een besmetting kan het lang duren voordat de symptomen te zien zijn. De symptomen ontwikkelen zich in het algemeen pas na een periode van groei en warmte.
Bij container- en potplanten die in warme condities worden geteeld kunnen het hele jaar door symptomen optreden, met name enkele weken na een periode van snelle groei.
Bij druif (Vitis) kan aantasting het best ontdekt worden laat in het seizoen, als de druiven beginnen te kleuren.
Let vooral goed op planten die recent zijn binnengehaald uit gebieden waar Xylella voorkomt. De ziekte wordt overgedragen door xyleem-zuigende cicaden. Let daarom ook goed op het voorkomen van deze insecten op dergelijk materiaal.
Er zijn uitbraken geweest in Zuid-Europese landen en in Amerika. Op de website van EPPO vindt u een actueel overzicht van waar de bacterie voorkomt. Hou er rekening mee dat de bacterie mogelijk ook nog in andere landen voorkomt.
Sommige gebreksverschijnselen of reacties van de plant op chemische middelen kunnen Xylella-achtige symptomen veroorzaken. Ook andere ziekten kunnen vergelijkbare symptomen geven.
Een voorbeeld. Een druif (Vitis) met Xylella krijgt Pierce's disease. De schimmelziekte Esca geeft vergelijkbare symptomen. In Frankrijk komt Esca vroeger in het seizoen (juni/juli) voor, na een aantal dagen heet weer. Terwijl symptomen van Pierce's disease pas ontstaan als de druiven beginnen te kleuren.
Maatregelen tegen Xylella
Lees welke maatregelen u kunt nemen om het risico op een uitbraak van Xylella zo klein mogelijk te houden.
Twijfelt u of planten aangetast zijn? Neem dan direct contact op met de keurmeester van Naktuinbouw of met de NVWA.
Controleer of een plantenpaspoort aanwezig is. Dit mag alleen worden afgegeven als de plant vrij is van plantenziekten als Xylella.
Controleer waar uw leverancier het uitgangsmateriaal heeft gehaald, op welke bedrijven het hiervoor heeft gestaan en of die bedrijven hygiënisch werken.
Controleer bij levering of er schuimcicaden of felgekleurde cicaden aanwezig zijn (ongeveer 0,5 centimeter). Xylella wordt overgebracht door cicaden. Bekijk foto's van cicaden.
Controleer of er ziekten en/of onkruiden aanwezig zijn. Ook algemeen voorkomende onkruiden kunnen waardplanten zijn.
Zet de planten in een aparte ruimte of goed gescheiden van andere partijen.
Houd gewashandelingen en verplaatsingen goed bij in uw administratie.
Zorg dat plantmateriaal vanaf binnenkomst tot en met aflevering goed te traceren blijft.
Werk alleen met plantmateriaal van betrouwbare herkomst. Het risico op verspreiding van Xylella fastidiosa is het grootst via besmet plantmateriaal.
Gebruik per rij of compartiment apart ontsmet gereedschap, zoals mesjes of snoeischaren.
Voer gewaswerkzaamheden altijd in dezelfde werkrichting uit.
Onderzoek het gewas op xyleem-zuigende cicaden en bestrijd deze. Noteer dit ook goed in uw administratie.
Voer onkruidbestrijding uit. Sommige onkruiden zijn waardplanten van xylella.
Monitor op mogelijke afwijkingen en symptomen in het gewas.
Laat bij twijfel planten onderzoeken door Naktuinbouw of de NVWA. Markeer deze planten en isoleer ze.
Wat moet ik doen als ik Xylella vind?
Het is heel belangrijk dat Xylella zo snel mogelijk wordt ontdekt, om ingrijpende EU-maatregelen te voorkomen. Neem daarom direct contact op met de keurmeester van Naktuinbouw als u een besmetting met Xylella vermoedt.
Wacht tot de keuringsdienst uitsluitsel geeft. Tot die tijd mag u:
geen plantenpaspoort uitgeven
geen handelingen doen met de betreffende planten
geen bestrijding uitvoeren op de betreffende planten
Voorkomen van verdere verspreiding en bestrijding
Probeer planten die (mogelijk) besmet zijn fysiek gescheiden te houden van andere planten. Doe dit zonder ze te verplaatsen.
Meld vondst xylella
