Toezicht op tatoeage-inkten en -kleurstoffen 2024

In het kort: Europees handhavingstraject

Nederland heeft sinds 2003 wettelijke regels voor tatoeagekleurstoffen. Maar omdat veel inkten van (ver) buiten Nederland komen was het lastig om op naleving van nationale regels te handhaven. Dat veranderde in 2022, met de invoering van Europese wet- en regelgeving voor tatoeagekleurstoffen. De Europese regels zijn opgenomen in bijlage XVII van de REACH-verordening.

Fabrikanten kregen een overgangstermijn om hun werkwijze aan te passen aan de nieuwe Europese regels. In 2023 waren deze termijnen verstreken en konden toezichthouders starten met handhaven. De NVWA nam het initiatief voor een Europees handhavingstraject waaraan 13 andere Europese toezichthouders meewerkten.

We onderzochten 52 monsters uit 14 landen in ons productveiligheidslaboratorium in Groningen. Bij 37 van deze monsters stelden we 1 of meerdere tekortkomingen vast. Het ging onder meer om administratieve tekortkomingen zonder (groot) risico. Maar er waren ook ernstigere tekortkomingen, zoals de aanwezigheid van verboden stoffen.

Inspectieresultaten

We stelden een lijst op met de verschillende merken tatoeagekleurstoffen. Dit deden we op basis van informatie uit inspecties en signalen van de GGD’en. Deelnemende toezichthouders uit andere landen hebben de lijst aangevuld om een zo representatief mogelijke steekproef van de markt te kunnen nemen. Vervolgens zijn in het eerste kwartaal van 2024 door heel Europa monsters genomen.

In het tweede en derde kwartaal van 2024 onderzochten we in het NVWA-laboratorium in Groningen 52 tatoeagekleurstoffen van 26 verschillende merken. We controleerden de samenstelling van de kleurstoffen en de etiketten.

Onderzoeksuitkomsten

Bij het onderzoek constateerden we het volgende:

• Bij 27 monsters voldeed de samenstelling niet aan de eisen. Dit betekent dat er (te veel van) een verboden stof in zat. Het is mogelijk dat bij deze monsters het etiket ook niet voldeed, maar dit is niet apart geteld.
• Bij 10 monsters voldeed het etiket niet aan de eisen, omdat bijvoorbeeld de lijst van ingrediënten ontbrak of niet klopte. Dit is ook een veiligheidsrisico, onder meer voor consumenten met een allergie.
• Bij 15 monsters stelden we geen tekortkomingen vast.

Aan welke eisen werd niet voldaan?

Onderstaande tabel laat zien welke afwijkingen we zagen en bij hoeveel procent van de 52 monsters dit voorkwam.

Onderzoeksparameter	Afwijkend aantal	Afwijkend percentage
Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s)	7	13%
Primaire Aromatische Amines (PAA’s)	4	8%
Zware metalen	17	33%
Conserveermiddelen	15	29%
Vluchtige Organische Koolwaterstoffen (VOC’s)	48	92%
Microbiologisch	4	8%
Etikettering	25	48%

Voor VOC’s heeft geen kwantitatieve bepaling plaatsgevonden. We hebben alleen vastgesteld of er een VOC in een monster zat, niet of er zoveel van de VOC aanwezig was dat er sprake was van een overtreding.

Minder PAA’s en PAK’s

In het verleden troffen we vaak primaire aromatische amines (PAA’s) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) aan in kleurstoffen: PAA’s vooral bij felle kleuren, en PAK’s in zwarte kleurstoffen. Deze stoffen zijn verboden omdat ze kankerverwekkend kunnen zijn.

Bij dit onderzoek troffen we veel minder PAA’s en PAK’s aan dan bij eerdere onderzoeken, toen de Europese regelgeving nog niet gold. Ze kwamen in minder producten voor en als we ze aantroffen dan waren de aangetroffen concentraties lager.

VOC’s en conserveermiddelen nog steeds aanwezig

Een aandachtspunt blijft de aanwezigheid van vluchtige organische stoffen (VOC’s), zoals oplosmiddelen. Veel van deze stoffen zijn sensibiliserend: ze kunnen een allergie veroorzaken. Om die reden zijn veel VOC’s in hoge concentraties niet toegestaan in tatoeagekleurstoffen. Van de 52 monsters bevatte 92% monsters 1 of meerdere VOC’s. Er heeft, in tegenstelling tot bij de andere onderzoeken, geen kwantitatieve bepaling plaatsgevonden.

Ook zaten in meerdere monsters conserveermiddelen die niet zijn toegestaan. Dit zijn ook sensibiliserende stoffen die een allergie kunnen veroorzaken. Omdat het om hele lage concentraties ging en ze vaak niet als ingrediënt op de verpakking stonden vermeld, vermoeden we dat ze niet opzettelijk zijn toegevoegd. Mogelijk zaten ze bij een grondstof.

Zowel de VOC’s als de (onbedoelde) aanwezigheid van conserveermiddelen zijn belangrijke signalen voor de industrie. Fabrikanten moeten de formuleringen en hun productieproces (opnieuw) kritisch aan de REACH-restrictie toetsen.

Microbiologische gesteldheid

We hebben ook onderzocht of de inkten steriel waren. In de REACH-verordening staan geen eisen voor de microbiologische gesteldheid van een tatoeage-inkt. Daarom hebben we de afwijkingen bepaald op basis van de Nederlandse, nationale wetgeving.

In Nederland moet een inkt steriel zijn. Dit betekent dat er geen bacteriën of andere ziektemakers in zitten. Op die manier wordt voorkomen dat eventuele ziektemakers tijdens het zetten van een tatoeage in de huid gebracht worden. Want dat kan bijvoorbeeld ontstekingen tot gevolg hebben. Dankzij deze nationale wetgeving kunnen we in Nederland handhaven als een inkt niet steriel is.

Van de onderzochte inkten bleken er 4 niet steriel te zijn. Geen van deze inkten zijn in Nederland bemonsterd. We hebben daarom de resultaten wel met onze collega’s gedeeld, maar zelf niet handhavend opgetreden.

Hoe hebben wij gehandhaafd?

Wij hebben de resultaten gedeeld met de Europese autoriteiten die deelnamen aan dit project. Ieder land is verantwoordelijk voor de handhaving binnen de eigen landsgrenzen op basis van het daar geldende sanctiebeleid. Ter informatie hebben we het signaaladvies van Bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de NVWA gedeeld met onze Europese collega’s. BuRO heeft onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico’s van de ingrediënten van tatoeagekleurstoffen. Het signaaladvies kan helpen om de ernst van een overtreding vast te stellen.

We blijven actief samenwerken in Europa om te controleren wat het effect is van eventuele corrigerende acties. Samen onderzoeken we hoe we de naleving van de regels kunnen verbeteren.

Handhaving in Nederland

In Nederland zijn 7 monsters genomen van inkten die in Nederland verhandeld worden. Bij 6 van deze monsters zijn tekortkomingen vastgesteld.

• Bij 4 monsters ging het om een (zeer) geringe overschrijding van een verboden stof.
• In 2 monsters zaten chroom en nikkel, zonder dat deze allergenen op het etiket stonden vermeld.

Aan de hand van het signaaladvies van BuRO over de gezondheidsrisico’s van de ingrediënten van tatoeagekleurstoffen (2023) en het interventiebeleid hebben we de volgende interventies toegepast:

• 4 mondelinge mededelingen: het risico voor de consument was bij deze afwijkingen (zeer) beperkt
• 2 officiële waarschuwingen: hier was sprake van een mogelijk gezondheidsrisico

De 6 producten mogen niet meer verkocht worden. Ondernemers moeten ook stappen ondernemen om herhaling te voorkomen. In 2025 controleren we dit aan de hand van bedrijfsgerichte inspecties. Verder zien we erop toe dat in Nederland gevestigde ondernemers meewerken aan interventies van onze Europese collega’s.

Vervolgaanpak

Hoewel dit project laat zien dat veel tatoeagekleurstoffen nog niet aan de eisen van de REACH-restrictie voldoen, is er sprake van verbeterde naleving. Bij 15 inkten zijn geen tekortkomingen vastgesteld.

Om de naleving van de regels verder te verhogen, zetten we in op een gezamenlijke aanpak van het Europese toezicht op tatoeagekleurstoffen. Hiervoor zoeken we onder andere de samenwerking met het REACH Enforcement Forum. Ook kijken we naar initiatieven van de Europese Commissie, zoals Coordinated Activities on the Safety of Products (CASP). Verder onderzoeken we hoe Europese inspectieresultaten openbaar gemaakt kunnen worden. Dit betekent dat we openbaar kunnen maken welke merken niet aan de wettelijke eisen voldoen.

De NVWA blijft zich ook landelijk inzetten om tatoeages en piercings zo veilig mogelijk te maken. Dit doen we samen met de collega’s van de GGD en haar Europese partners. We zetten onze onaangekondigde hygiëne-inspecties voort. Ook voeren we in 2024 een onderzoek uit naar tatoeages en gezondheidsklachten onder de Nederlandse bevolking. Dit onderzoek is tot stand gekomen in samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het RIVM, de Tattoo poli en BuRO. De resultaten van dit onderzoek worden in het vierde kwartaal van 2024 verwacht.

Advies aan consumenten

Overweegt u een tatoeage of piercing te laten zetten? Of wilt u permanente make-up laten aanbrengen? Op veiligtatoeerenenpiercen.nl kunt u zien welke studio’s een vergunning hebben. Deze locaties zijn door de GGD geïnspecteerd op het veilig en hygiënisch werken. Wilt u zeker weten dat er veilige inkt gebruikt wordt? Vraag de tatoeëerder om informatie, en gebruik eventueel onze infographic om het etiket te controleren.