Toegestane bedwelmings- en dodingsmethodes

Let op: deze informatie is alleen bedoeld voor professionele dierhouders.

Verschillende methodes

Er zijn verschillende methodes om dieren te bedwelmen en doden. Check eerst welke methode is toegestaan. Dit hangt af van het volgende:

• diersoort
• leeftijd en gewicht
• reden: voor slacht gelden andere regels dan voor euthanasie

Op deze pagina bespreken wij alleen de methodes die als wenselijk worden gezien. Er zijn alternatieven die wettelijk gezien wel zijn toegestaan, maar die meer risico's voor dierenwelzijn met zich meebrengen. Bijvoorbeeld: een klap op de kop (percuterende klap). Wij raden af om deze methodes te gebruiken. Kijk in EU-Verordening 1099/2009 als u er toch meer over wilt weten.

Pas de methode toe op de juiste manier

In de praktijk gebeurt het soms dat veehouders een methode verkeerd toepassen. Daarom gaan we hier uitgebreid in op de dodingsmethodes. Dat is misschien niet prettig om te lezen, maar met het oog op dierenwelzijn lijkt het ons wel nodig om gedetailleerde informatie te geven.

Houd rekening met dierenwelzijn

Bespaar het dier elke vermijdbare vorm van pijn, spanning of lijden. Dit is de belangrijkste algemene regel. Het houdt onder meer het volgende in:

• Stel de dieren gerust. Dit kunt u onder meer doen door met een zachte stem tegen ze te praten en rustig te bewegen.
• Bedwelm de dieren eerst om ze bewusteloos te maken. Dood ze dan zo snel mogelijk om ze pijnloos te laten sterven.
• Controleer of het dier echt bewusteloos is voor u het doodt. Is het dier toch niet bewusteloos? Zorg dan dat u direct kunt ingrijpen. Herhaal de gebruikte methode of gebruik een andere methode.
• Controleer of het dier echt dood is nadat u een dodingsmethode heeft gebruikt. Is het dier toch niet dood? Zorg dan dat u direct kunt ingrijpen. Herhaal de gebruikte methode of gebruik een andere methode.

Eisen aan de apparatuur

Waarschijnlijk gebruikt u apparatuur, zoals een schietmasker of elektrische tang. Let op het volgende:

• Gebruik apparatuur die geschikt is voor de diersoort, het gewicht en de leeftijdsgroep.
• Gebruik de apparatuur volgens de instructies van de fabrikant.
• Onderhoud de apparatuur goed.
• Controleer van tevoren of de apparatuur goed is ingesteld.

Schietmasker

Het schietmasker (ook wel: penschiettoestel of schiethamer) is bedoeld om een dier te bedwelmen. U plaatst het schietmasker op de kop van het dier en schiet een stalen pen (ook wel: slagpen) in de hersenen van het dier. Dit leidt tot zwaar en onomkeerbaar letsel aan de hersenen. Het hart klopt nog. Dood het dier daarna met verbloeding of pithing (zie hieronder).

Er zijn ook schietmaskers waarbij de pen niet in het dier terechtkomt. Dan raakt het dier bewusteloos door de drukgolf. Deze schietmaskers heten niet-penetrerende schietmaskers. U kunt ze gebruiken bij kleinere dieren, zoals biggen en lammeren tot 10 kg en pluimvee.

Vraag vergunning aan voor patronen

U heeft geen vergunning nodig voor een schietmasker. Als veehouder mag u deze op uw bedrijf hebben. Voor de munitie is wel een vergunning nodig. Deze kunt u aanvragen bij de politie. Bewaar het schietmasker en de munitie niet bij elkaar.

Gebruik het schietmasker op de juiste manier

Het verschilt per diersoort op welke plek u het schietmasker precies moet plaatsen en in welke richting u moet schieten. Kijk voor meer informatie op de website van de Humane Slaughter Assiociation (HSA) en in de factsheets van de Europese Commissie. Op beide plekken staan duidelijke illustraties.

Bij verkeerd gebruik doet u het dier veel pijn. Er kan bijvoorbeeld een schedelfractuur ontstaan. Zorg dat u direct kunt ingrijpen als het misgaat. U kunt het schietmasker nog een keer gebruiken of voor een andere methode kiezen.

Hoe weet ik zeker dat een dier bewusteloos is nadat ik een schietmasker heb gebruikt?

• Het dier stort in elkaar, staat niet meer op en probeert dat ook niet.
• Nadat het dier is gevallen, krijgt het misschien eerst krampen. Het maakt dan trappende bewegingen. Daarna ontspant het dier.
• Pluimvee klappert eerst heftig met de vleugels. Hun poten trekken ze aan en strekken ze weer. De nek van het dier is slap. Als de kip weinig klappert of meteen ontspant, is het dier niet bewusteloos!
• Het dier heeft de ogen open en knippert niet. De pupil groot. Als u het oog van het dier aanraakt, is er geen reactie.
• Er is geen ademhaling. De borst en buik bewegen niet. Bij een kip kunt u het beste tussen de poten kijken om te zien of er nog ademhaling is.
• Het dier maakt geen geluid.

Controleer op al deze punten. U moet zeker weten dat het dier bewusteloos is. Dit is verplicht. Daarna mag u het dier pas doden.

Elektrische tang

Een elektrische tang kunt u gebruiken om een dier eerst te bedwelmen en daarna te doden. Het gaat dan om elektrocutie.

Om het dier te bedwelmen plaatst u de elektroden aan weerszijden van de kop. Dit heet ook wel kopverdoving, elektrobedwelming of elektrisch verdoven. Om het dier te doden plaatst u de elektroden op de borst, aan weerszijden van het hart. Dit mag pas als het dier bewusteloos is. Door de elektrische schok krijgt het dier een hartstilstand.

Let op het volgende als u een elektrische tang gebruikt:

• Gebruik een tang met een maat en stroomsterkte die bij het dier passen.
• De elektrodes mogen niet roestig zijn. Dan werken ze niet goed.
• De vacht of veren van het dier moeten droog zijn. Haal eventueel het haar, de wol of de veren weg op de plaats waar de elektroden komen. Dat werkt vaak beter.
• De huid moet vochtig zijn op de plek waar de elektroden worden bevestigd.
• Draag rubberen handschoenen en laarzen voor uw eigen veiligheid.

Gebruik de elektrische tang op de juiste manier

Het verschilt per diersoort waar u de elektroden precies moet plaatsen. In de factsheets van de Europese Commissie kunt u zien wat de juiste plek is. Hier staat ook informatie over de juiste spanning (volt), stroomsterkte (ampère), frequentie (hertz) en tijdsduur. Ook op de website van de Humane Slaugher Assiociation (HSA) vindt u meer informatie over gebruik van de elektrische tang.

Bij verkeerd gebruik doet u het dier veel pijn. Zorg dat u direct kunt ingrijpen als het misgaat. U kunt de tang nog een keer gebruiken om het dier te verdoven of voor een andere methode kiezen.

Hoe weet ik zeker dat een dier bewusteloos is nadat ik een elektrische tang heb gebruikt?

• Het dier valt meteen op de grond.
• De eerste 10 tot 20 seconden wordt het lichaam stijf door de elektriciteit. Het dier strekt zich dan uit. Daarna volgen wilde en ongecontroleerde bewegingen met de poten of vleugels.
• De ogen rollen naar boven weg. Als u het oog van het dier aanraakt, is er geen reactie.
• Er is geen regelmatige ademhaling. De borst en buik bewegen niet. Bij een kip kunt u het beste tussen de poten kijken om te zien of er nog ademhaling is.

Controleer op al deze punten. U moet zeker weten dat het dier bewusteloos is. Dit is verplicht. Daarna mag u het dier pas doden.

Breken van de nek

Kippen en ander pluimvee kunt u doden door hun nek te breken. Deze methode heet ook wel cervicale dislocatie. Dit betekent dat de kop wordt verplaatst ten opzichte van de ruggengraat. U mag de nek alleen breken als er geen andere methode voorhanden is. Verder mag u niet meer dan 70 vogels per dag doden op deze manier.

Weegt het dier minder dan 5 kg? Dan raakt het dier direct bedwelmd bij het breken van de nek. U bent dan niet verplicht om een andere bedwelmingsmethode te gebruiken. Bij zwaardere dieren is dat wel zo. Gebruik dan eerst een elektrische tang.

U kunt de nek met de hand of met een tang breken. Het handmatig breken van de nek is alleen geschikt voor pluimvee tot 3 kg. Bij dieren die meer wegen leidt deze methode niet in alle gevallen tot een onmiddellijke dood. Gebruikt u een tang? Het is niet toegestaan de nek te verbrijzelen met een tang of ander gereedschap.

Handel op de juiste manier

Kijk voor meer informatie in de factsheets van de Europese Commissie. Hier staat beschreven en getekend hoe u de handeling moet uitvoeren. Op de website van de Humane Slaughter Association (HSA) staat meer informatie over de verschillende technieken en kunt u ook een video bekijken.

Het dier heeft veel pijn als u het verkeerd doet. Zorg dat u direct kunt ingrijpen als het misgaat. Herhaal de handeling of gebruik een andere methode.

Hoe weet ik zeker dat ik de nek van de vogel gebroken heb?

• In het begin maakt het dier wilde en ongecontroleerde bewegingen. Daarna wordt het lichaam slap en stopt het dier met bewegen.
• Houd uw vingers aan weerszijden van de nek. Als u uw vingers tegen elkaar aan kunt houden, is de nek gebroken.

Controleer op al deze punten. U moet vaststellen of het dier echt dood is. Dit is verplicht.

Gasbox

Pluimvee en biggen kunt u bedwelmen en doden met gas, zoals koolstof (CO2), stikstof (N2) of een combinatie daarvan.

U vergast de dieren in een box. Deze moet voldoen aan de eisen die in EU-Verordening 1099/2009 staan. De gasbox moet bijvoorbeeld zo zijn gemaakt dat dieren zich niet kunnen bezeren. Ook moet er voldoende ruimte zijn voor de dieren om te gaan liggen.

Het gas moet eerst de juiste concentratie bereiken. Daarna moeten de dieren nog minstens 3 minuten in de box blijven. Zo weet u zeker dat de dieren bewusteloos raken en doodgaan.

Hoe weet ik zeker dat de dieren vergast zijn?

Eerst raakt het dier bewusteloos. Dit zijn tekenen van bewusteloosheid:

Het dier valt op de grond en probeert niet meer op te staan.

• Het dier maakt wilde, ongecontroleerde bewegingen met de poten of vleugels. Dit zijn stuiptrekkingen.
• In het begin is er nog ademhaling. Deze is onregelmatig. U kunt het dier bijvoorbeeld zien kokhalzen.
• Het dier knippert niet met de ogen. Bij varkens blijven de ogen meestal open, bij kippen gaan ze vaak dicht.
• Het dier maakt zelf geen geluid. Mogelijk komen er nog wel geluiden uit het lichaam. Deze ontstaan door de verplaatsing van lucht.

Na een tijdje beweegt het dier helemaal niet meer. Er is geen ademhaling en geen hartslag. Controleer op al deze punten. U moet vaststellen of het dier echt dood is. Dit is verplicht. Zorg dat u kunt ingrijpen als het misgaat. Herhaal de methode of gebruik een andere methode.

Verbloeding

Verbloeding is een methode om een dier te doden. Bij deze methode snijdt u de slagaders in de hals van het dier door. Dit is alleen toegestaan bij dieren die bedwelmd zijn en waarvan zeker is dat ze bewusteloos zijn.

Handel op de juiste manier

Voer de handeling direct uit nadat u het dier bedwelmd heeft. Het dier mag niet meer bijkomen. Let ook op het volgende:

• Gebruik een schoon en scherp slagersmes.
• Snijd de twee slagaders in de hals gelijktijdig door voor een snelle verbloeding. Zet de snede net achter de kaak van het dier. U start bij het ene oor en komt bij het andere oor uit.
• De snee moet goed openblijven, zodat het bloed er snel uit kan stromen.
• Ziet u dat het bloed niet goed doorstroomt? Snijd de slagaders dan nog een keer aan.
• Wilt u meerdere dieren op deze manieren doden? Maak het mes tussentijds schoon en zorg dat het mes scherp blijft.

Kijk voor meer informatie op de website van de Humane Slaughter Association (HSA).

Pithing

Pithing is een methode om een dier te doden. U past deze methode toe nadat u het dier bedwelmd heeft met een schietmasker en alleen als u zeker weet dat het dier bewusteloos is. U schuift een metalen of kunststof draad in het schietgat. Door de draad op en neer te bewegen en te draaien beschadigt u de hersenstam. Hierdoor overlijdt het dier.

Handel op de juiste manier

Voer de handeling direct uit nadat u het dier bedwelmd heeft. Het dier mag niet meer bijkomen. Let ook op het volgende:

• Gebruik een draad die lang genoeg is om de hersenstam te kunnen bereiken. De hersenstam zit vlak boven de nek. Het is het onderste deel van de hersenen.
• Beweeg de kin van het dier richting de borst. Alleen zo kunt u de draad op de goede plek krijgen.
• Door pithing kan het dier heftig met zijn poten gaan bewegen. Dit is een gevolg van de ontstane hersenschade, het is geen teken van bewustzijn.
• Bij runderen, schapen en geiten moet u de draad achterlaten in de kop. Dit heeft te maken met het risico op dierziekten als BSE, TSE en scrapie.

Kijk voor meer informatie op de website van de Humane Slaughter Association (HSA).

Hoe weet ik zeker dat een dier dood is?

Zo kunt u zien of een dier dood is:

• Het dier ligt slap op de grond en beweegt niet.
• Het dier maakt geen geluid.
• Er is geen ademhaling. De borst en buik bewegen niet. Als u uw hand voor de neus houdt, voelt u geen lucht. U kunt dit het beste voelen als u uw hand eerst nat maakt.
• Er is geen hartslag.
• De pupillen van het dier zijn groot. Als u er met licht in schijnt, blijven ze groot. De pupilreflex ontbreekt.
• Als u het oog aanraakt is er geen enkele reactie. De oogleden gaan ook niet dicht. De corneareflex ontbreekt.

Controleer op alle punten. Dit is verplicht. Alleen zo kunt u vaststellen dat het dier echt dood is.

Afvoeren van een dood dier of slachtafval

Kijk wat u moet doen met een dood dier of met slachtresten.