Tabaks- en alcoholontmoediging in 2023

Tabaks- en rookwarenwet: leeftijdgrens

Het risicogericht toezicht op de naleving van de leeftijdgrens voor tabak en aanverwante producten (zoals vapes) is in 2023 gecontinueerd op basis van herinspecties, meldingen en hotspots naar aanleiding van verkenningen (plekken waar veel jongeren kunnen komen). Daarbij hebben we onder andere testkopers (testkoopmethode) ingezet, waaronder ook ingehuurde assistent-inspecteurs.

Van januari 2022 tot juli 2023 zijn 2.466 inspecties uitgevoerd. Daarbij is 883 keer opgetreden vanwege de verkoop van tabak en aanverwante producten aan een minderjarige. Bij 307 gevallen waarbij een overtreding werd vastgesteld, betrof het een testkoper aan wie vapes werden verkocht. In de overige 576 gevallen werd aan de testkoper tabak verkocht. In deze periode is de 3 strikes out-maatregel 22 keer opgelegd. Hierbij werd de verkoop van tabak en aanverwante producten tijdelijk stilgelegd omdat in 12 maanden tijd 3 keer een overtreding is geconstateerd.

Tabaks- en rookwarenwet: verkoopverboden

Sinds 1 juli 2023 is het verboden tabaksproducten en aanverwante producten op afstand te verkopen (online verkoopverbod). In de 2^e helft van 2023 hebben we 194 webshops gecontroleerd. Veel grote ketens van winkels die online ook tabaksproducten en aanverwante producten aanboden, zijn op 1 juli 2023 gestopt met die verkoop. Tegen webwinkels die de producten nog wel aanboden, is 38 keer opgetreden. Ondertussen is ook een deel van deze winkels gestopt met de verkoop. We zetten in 2024 onze handhavingstrajecten voort bij de webwinkels die nog doorgaan met de verkoop.

Ook bij de verkoop via social media en digitale platformen hielden we toezicht. Daarbij zijn 864 posts en advertenties, waarin rookwaren werden aangeboden, bij de sociale mediaplatformen gemeld. We hebben overeenkomsten gesloten met de verschillende platforms, onder andere rond schendingen van wet- en regelgeving. Het sociale mediaplatform onderneemt vervolgens actie op basis van deze meldingen. Dit resulteerde in het verwijderen van posts of accounts.

Tabaks- en rookwarenwet: producteisen

In 2023 is het toezicht voortgezet op niet-toegestane producten die voor jongeren aantrekkelijk zijn. Het betreft voornamelijk nicotinezakjes en vapes met een te hoog nicotinegehalte. Zo zijn 22 grote partijen nicotinezakjes in bewaring genomen, onder andere naar aanleiding van signalen van bijvoorbeeld de politie of douane. Hierdoor is voorkomen dat deze producten in Nederland in de handel zijn gekomen. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen om vanaf 1 januari 2024 toezicht te kunnen houden op het smaakjesverbod voor vapes. Alleen vapes met een tabakssmaak zijn vanaf 1 januari 2024 nog toegestaan. Producenten, importeurs, groothandelaren en brancheorganisaties van winkels zijn in 2023 aangeschreven over dit verbod. Zij zijn gevraagd afspraken met hun afnemers te maken over hun oude voorraden vapes en over wat daarmee na 1 januari 2024 moet gebeuren.

Bij het hoger beroep in de zaak over het handhavingsverzoek van Stichting Rookpreventie Jeugd, om alle sigaretten met filterventilatie uit de handel te halen, is aangekondigd dat het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie gaat stellen. Pas nadat deze vragen zijn beantwoord, kan het CBb een uitspraak doen. Een stevige juridische basis door de uitspraak van het CBb hebben wij nodig om succesvol te kunnen optreden, en te komen tot handhaving die standhoudt en effect heeft.

Tabaks- en rookwarenwet: reclameverbod

Binnen het toezicht op het reclameverbod is afgelopen jaar bij winkels voornamelijk gecontroleerd op de aanwezigheid van het afschermmiddel en de eisen die hieraan gesteld zijn (uitstalverbod). Daarbij controleerden wij ook gevelreclame en de gevelaanduiding. Daarnaast hebben we sponsorings- en reclamecases vanuit de producenten en importeurs onderzocht. Verder is met de branchevereniging van influencers, de DDMA, gesproken en gaven we uitleg over het feit dat influencers geen reclame voor tabaksproducten en aanverwante producten mogen maken.

In november 2023 dienden de hoger beroepszaken rond de verkoopbonussen. Op 20 februari 2024 heeft het CBb uitspraak gedaan en een streep gezet door alle boetes. Het CBb gaat er niet in mee dat de afspraken van tabaksfabrikanten met tabaksspeciaalzaken, supermarkten en tankstations – bijvoorbeeld over een plek in het schap of het behalen van een bepaald verkoopresultaat en de daaraan gekoppelde vergoedingen – , bewezen overtredingen van het reclameverbod betreffen.

Tabaks- en rookwarenwet: rookverbod

In 2023 is het toezicht op het rookverbod gecontinueerd. Daarbij zijn de horeca, grote evenementen, voetbalstadions, schoolpleinen en werkplekken geïnspecteerd. We controleerden onder andere naar aanleiding van meldingen die bij ons zijn gedaan. Zeker in sectoren waar de naleving hoog is, zijn deze meldingen van belang voor ons om het toezicht in te zetten daar waar mensen nog worden blootgesteld aan tabaksrook en damp van vapes. In 2023 voerden we zo'n 2.000 risicogerichte inspecties uit. Bij een kwart daarvan werd een overtreding geconstateerd.

Bij het toezicht op te hoge prijsacties in de retail en bij de leeftijdscontrole bij online verkoop, wordt gefocust op bedrijven die aantrekkelijk voor jongeren zijn. Ook is gerichte handhavingscommunicatie toegepast om zo het naleefgedrag van ondernemers te beïnvloeden.

Het afgelopen jaar zijn de resultaten van het toezicht op de bierkoeriers gerapporteerd. Van de 39 onderzochte bierkoeriers, voldeed de helft (19 bedrijven) niet aan eisen voor de leeftijdscontrole en bijbehorende eisen. Hiertegen hebben we opgetreden (15 officiële waarschuwingen en 4 boetes). Verder is er gerapporteerd over de resultaten van juli 2022 – juli 2023. In totaal zijn 223 controles uitgevoerd en is bij 86 bedrijven een afwijking geconstateerd. Daartegen is opgetreden (68 officiële waarschuwingen en 47 boetes; bedrijven kunnen ook zowel een waarschuwing als boete hebben ontvangen).

Omdat nog geen nadere eisen zijn gesteld aan een leeftijdsverificatiesysteem dat voorkomt dat minderjarigen online alcoholhoudende dranken kunnen bestellen, is in 2023 een methode ontwikkeld om bij de aflevering aan de deur te controleren of de alcoholhoudende dranken niet aan deze jongeren worden verstrekt. Begin 2024 houden we een pilot met deze methode. Met deze methode kunnen we naar verwachting beter toezicht houden op de doelstelling van de Alcoholwet: dat jongeren via online bestellingen geen alcoholhoudende dranken thuis kunnen ontvangen.

Binnen het Experiment gesloten coffeeshopketen is de aanloopfase van start gegaan. We hebben het afgelopen jaar toezicht gehouden op de operationele telers. Daardoor kan nu legaal geproduceerde cannabis, die voldoet aan de kwaliteitseisen, aan de coffeeshops in Tilburg en Breda worden geleverd.

Voorbereiding voor dit traject zijn getroffen en de uitvoering is voor 2024 gepland.