NVWA brede thema's

Import

Onze importcontroles zijn gericht op alleen gezonde dieren, veilig voedsel en veilige producten tot de markt van de Europese Unie toe te laten. In 2023 is het volume aan dieren en dierlijke producten dat via Nederland de EU binnenkwam met ongeveer 6,5% afgenomen ten opzichte van 2022 (van 74.802 zendingen in 2022 naar 69.892 in 2023). Het importvolume van niet-dierlijke levensmiddelen is met circa 13% toegenomen (van 30.030 zendingen in 2022 naar 34.179 in 2023). Met name de controles op sinaasappelen uit Egypte hebben veel van onze inzet gevraagd door de sinds 2022 verplichte analyses op deze goederen.

Dieren en producten die de EU binnenkomen, moeten in aangewezen inspectiecentra en controlepunten verplichte controles ondergaan. Om deze locaties te toetsen aan de vereisten van de EU-regelgeving, is een verbeterplan gestart. Er is extra aandacht geweest voor zendingen die niet ter controle zijn aangeboden maar waarbij dat wel had moeten gebeuren. Ook controles op passagiersbagage en op binnenkomende gezelschapsdieren hebben extra aandacht gehad. De uitgangscontrole van zendingen die via Nederland de EU verlaten (doorvoer) is geïmplementeerd. Het importproces is verder gedigitaliseerd zodat importdocumenten, voorzien van een digitale handtekening vanaf begin 2024 kunnen worden afgegeven.

Aantallen zendingen die in 2023 voor invoer en doorvoer zijn gecontroleerd in Nederlandse grenscontroleposten en controlepunten
6.781	Levende dieren (exclusief gezelschapsdieren die met de eigenaar reizen).
63.111	Producten van dierlijke oorsprong, levende producten, dierlijke bijproducten, hooi en stro, samengestelde producten. Bijvoorbeeld vlees, vis, melkproducten, honing.
34.179	Levensmiddelen en diervoeders van niet dierlijke oorsprong zoals bijvoorbeeld noten, zaden, groente & fruit, specerijen.
30.334	Overgeladen via transhipment
Aantallen zendingen geweigerd voor invoer en doorvoer
116	Levende dieren (exclusief gezelschapsdieren die met de eigenaar reizen).
731	Producten van dierlijke oorsprong, levende producten, dierlijke bijproducten, hooi en stro, samengestelde producten.
225	Levensmiddelen en diervoeders van niet dierlijke oorsprong

Export

Export naar derde landen buiten de EU

Om te mogen exporteren naar een land buiten de EU, vraagt het betreffende land garanties over de risico's voor volksgezondheid, voedselveiligheid, diergezondheid, dierenwelzijn en/of plantgezondheid. We verlenen hiervoor, op kosten van de exporteur, exportverklaringen en -certificaten. Op basis van de garanties die het ontvangende land eist en de afspraken die met dat derde land zijn gemaakt, beoordelen we of we een exportverklaring of -certificaat kunnen afgeven. Voor een aantal zaken is ook een exportverklaring binnen de EU nodig, zoals voor bepaalde gewassen en het vervoer van dieren. Ook die exportverklaringen worden door ons afgegeven.

Voedselveiligheid en dierziekten

De certificeringseisen die het Verenigd Koninkrijk sinds de Brexit in 2021 stelt aan producten die het land binnenkomen, zijn gefaseerd ingevoerd. In augustus 2023 is de definitieve versie van het zogenoemde Border Target Operating Model gepubliceerd, waardoor alle productgroepen vanaf 31 januari 2024 een exportcertificaat moeten hebben. Om ondernemers zo goed mogelijk voor te bereiden op deze nieuwe situatie, organiseerden we voor het bedrijfsleven, net als in voorgaande jaren, ook in 2023 'serious games': een toets die laat zien of zij goed zijn voorbereid op het aflopen van de overgangsperiode van de Brexit. Ook hebben we een speciaal webdossier voor ondernemers.

Voor vlees(producten) en vis(producten) zullen exportcertificaten naar Groot-Brittannië alleen op afstand verstrekt worden. Hiervoor heeft een bedrijf een goedgekeurd protocol voor elke productsoort nodig. We houden voor deze productsoorten toezicht op exportcertificering door middel van protocolinspecties en steekproefsgewijze controles. Bekijk hiervoor ook de pagina GB-protocolregistratie voor export vlees en vis naar Groot-Brittannië. 

Laboratoria

Het Nederlands Instituut voor Vectoren, Invasieve planten en Plantgezondheid (NIVIP) heeft in 2023 verder gewerkt aan de implementatie van de Official Control Regulation (OCR) en de Plant Health Regulation (PHR). Op het gebied van plantgezondheid zijn er in 2023 verschillende nieuwe samenwerkingsverbanden opgezet om kennis te ontwikkelen, uit te wisselen en te verspreiden. Incidenten en uitbraken zijn opgepakt, de accreditatie is uitgebreid met een groot aantal quarantaine organismen en enkele nieuwe technieken en onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd.

Voor het Nationaal Actieplan versterken zoönosenbeleid heeft het Centrum Monitoring Vectoren (CMV) van het NIVIP in 2023 de eerste samenwerkingen opgestart om verschillende onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Daarnaast wordt met RIVM gesproken over de oprichting van een kennisplatform vectorgebonden infectieziekten. Het CMV heeft in 2023 een enorm aantal monsters verwerkt door een toegenomen aantal vondsten van tijgermuggen. Het CMV is in 2023 gevraagd om te adviseren in een toekomstbestendige aanpak in de bestrijding van de tijgermug.

Het Kenniscentrum Invasieve planten en Hout heeft gewerkt aan de uitbreiding van de Unielijst Invasieve Exoten. Daarnaast worden de ontwikkelingen rondom de nieuwe European Deforest Regulation (EUDR) gevolgd om te zien wat dit gaat betekenen voor het Kenniscentrum Invasieve planten en Hout.

Er zijn verschillende aanvragen behandeld door het NIVIP over de inzet van biologische bestrijders.

Voorbereidingen voor een grondige verbouwing van de infrastructuur van het NIVIP zijn in volle gang. Ook op het vlak van vernieuwing van de ICT systemen is er veel gebeurd in 2023. Beide ontwikkelingen vergen de volle aandacht ook in de komende jaren.

De 2 laboratoria Productveiligheid - het laboratorium Fysisch-mechanische & elektrotechnische productveiligheid (lab FME) in Zwijndrecht en het laboratorium Chemische & microbiologische productveiligheid (lab CMO) in Groningen - hebben het afgelopen jaar veel aandacht besteedt aan het inwerken en opleiden van nieuw personeel, naast de diverse projecten die zijn uitgevoerd. Ook zijn beide laboratoria verder gegaan met de ontwikkeling tot kennislaboratorium op het terrein van de producten binnen het publieke belang Productveiligheid. Het chemisch-microbiologisch lab heeft een goede start gemaakt met het opbouwen van het Nationaal Referentielaboratorium (NRL) op het terrein van food contact materials en het borgen van kennis op de diverse vakgebieden.

Het Wageningen Food Safety Research (WFSR) ondersteunt ons op het gebied van chemische en microbiologische voedselveiligheid. WFSR is, in het kader van de controleverordening (OCR), Officieel Laboratorium (OL) voor de NVWA en het Nationaal Referentielaboratorium (NRL). Wij verlenen subsidie aan WFSR voor ondersteuning vanuit het programma Wettelijke onderzoekstaken voedselveiligheid handhaving. Hierbij gaat het om monsteranalyses en onderhoud en accreditatie van analysemethodes. WFSR heeft de NVWA het afgelopen jaar ook ondersteund bij incidenten.

Bureau Risicobeoordeling & Onderzoek (BuRO)

Data

In 2023 is door BuRO veel tijd besteed aan het Risk Based versus Random project. Elke inspectiedienst wil dáár inspecteren waar de grootste risico’s zijn, maar tegelijkertijd ook oog houden voor het gehele plaatje. Voor dat laatste past een willekeurige steekproef beter. Hoe maak je nu een optimale combinatie van risicogerichte en willekeurige inspecties? Deze vraag is in 2023 in internationaal verband opgepakt op initiatief van BuRO, met ondersteuning van EFSA, het Europese voedselveiligheid agentschap.

Invasieve exoten

In 2023 hebben we 3 adviezen over invasieve exoten uitgebracht die alle veel maatschappelijke belangstelling genoten, namelijk die over invasieve mieren, over invasieve termieten en over invasieve soorten in de Waddenzee. Invasieve exoten zijn organismen, klein en groot, die met de mens of door menselijke activiteiten de landsgrenzen binnenkomen en daar nadelige effecten op de natuur of direct voor de mens veroorzaken. BuRO heeft in 2023 geadviseerd hoe om te gaan met a) invasieve mieren, die zorgen voor veel overlast in en rondom woningen, b) invasieve termieten die schade toebrengen aan woningen en c) invasieve (planten)soorten die zich vestigen in beschermde en kwetsbare natuurgebieden, zoals de Waddeneilanden.

Zie:

• Advies van BuRO over uitheemse mieren in Nederland
• Signaaladvies van BuRO over uitheemse termieten
• Advies van BuRO over exoten op waddeneilanden

Controle subsidieregelingen

Met de controles op de subsidieregelingen dragen we bij aan een rechtmatige en doelmatige besteding van subsidies. In 2023 is 3% van onze capaciteit besteed aan controle subsidieregelingen welke gefinancierd wordt door het ministerie van LNV (85%) en overig (15%). De werkzaamheden worden verdeeld over 3 domeinen.

Domein	% van het totaal aantal gerealiseerde uren
Cross compliance	28%
Grondgebonden subsidieregelingen	38%
Niet grondgebonden subsidieregelingen	34%

Jaarplanresultaten

In ons jaarplan voor 2023 zijn resultaten geformuleerd. Hieronder staat per resultaat in hoeverre we die in 2023 hebben behaald.

Maatregelen en (handhavings)verzoeken

Maatregelen

Als een overtreding geconstateerd wordt, dient deze vastgelegd te worden. Daarna kan een maatregel of straf worden opgelegd. Vastlegging kan in een rapport van bevindingen, een proces-verbaal of een schriftelijke waarschuwing.

Vastlegging overtreding

Rapport van bevindingen*	2022	2023
Rapport van bevindingen	9.225	10.378
Proces-verbaal	521	480
Schriftelijke waarschuwingen	20.390	21.118

^{* Gegevens uit monitor Handhaven}

Als een overtreding geconstateerd wordt, kunnen we bestuursrechtelijk optreden. Naast de bestuurlijke boete kunnen we ook bestuurlijke maatregelen, zoals een last onder dwangsom en last onder bestuursdwang, opleggen. Bij het bepalen van de aantallen in deze tabel is uitgegaan van de definitie van afgehandelde besluiten en juridische procedures.

Besluiten en juridische procedures*	2020	2021	2022	2023
Boetes	5.702	6.290	6.366	7.692
Dwangsommen	80	50	160	73
Overige bestuurlijke maatregelen	1.155	1.162	862	1.209
Bezwaren	1.343	1.613	1,463	1.320
Beroepen	442	518	549	588
Hoger beroepen	114	41	42	19
Voorlopige voorzieningen	21	71	79	90

^{*De aantallen uit de afgelopen jaren zijn met terugwerkende kracht aangepast. We hebben namelijk steeds betere manieren om deze cijfers inzichtelijk te krijgen.}

Woo-verzoeken

We hebben een achterstand in afhandeling van Woo-verzoeken. Deze is in de loop der jaren ontstaan. De divisie Juridische Zaken is in 2022 gestart met het LEAN-project ‘Verkorten doorlooptijd Woo’. Met dit project zijn meerdere verbeterstappen doorgevoerd in het hele proces en daar plukken we nu de vruchten van. We begonnen 2023 met een voorraad van 192 openstaande Woo-verzoeken en hebben het jaar afgesloten met 82. Hiermee is de voorraad openstaande verzoeken in een jaar tijd meer dan gehalveerd. Daarbij dient opgemerkt te worden dat in 2023 10% meer verzoeken zijn ingediend ten opzichte van 2022. In totaal betrof het 265 Woo-verzoeken.

Er wordt gestuurd op het snel contact opnemen met verzoekers om het Woo-verzoek te kunnen preciseren en om te kunnen achterhalen wat de vraag is van de Woo-verzoeker. Dit heeft ook geleid tot een opschoning van de aantallen verzoeken. Soms blijkt het bijvoorbeeld een vraag om informatie te zijn in plaats van een Woo-verzoek. In 2023 hebben we in verhouding veel verzoeken (bijna de helft) afgehandeld van voorgaande jaren. Alle verbeteracties samen hebben er in geresulteerd dat we van 13% (2022) afhandeling zijn gestegen naar 45% (eind 2023) afhandeling van Woo-verzoeken binnen de wettelijke termijn van 6 weken. Van de 82 openstaande verzoeken zijn er nog maar 20 ouder dan 1 jaar.

Handhavingsverzoeken

Er is een stijgende lijn te zien in het aantal handhavingsverzoeken dat we jaarlijks ontvangen: van 15 in 2021 naar 57 in 2023. Alhoewel handhavingsverzoeken over uiteenlopende onderwerpen worden ingediend, betreft het gros van de verzoeken dierenwelzijn.

Handhavingsverzoeken	2021	2022	2023
Ontvangen	15	38	57
Afgehandeld	43	27	43

Handhaafbaarheids-, uitvoerings- en fraudetoetsen

In 2023 zijn 22 handhaafbaarheids-, uitvoerings- en fraudetoetsen (HUF) uitgevoerd. Hiervan zijn er 6 verstuurd naar VWS en 16 naar LNV. Onderwerpen betroffen onder andere de Regeling erkenning veterinaire laboratoria, de wijziging van het Besluit houders van dieren in verband met het stellen van brandveiligheidsvoorschriften en de beleidsregel kortsnuitige honden.

Het overgrote deel van de HUF-toetsen (19) kende een positieve uitkomst: de desbetreffende regelgeving die de NVWA werd voorgelegd werd door ons handhaafbaar, uitvoerbaar en fraudebestendig bevonden - in 10 gevallen met de kanttekening dat een aantal kleine onderdelen van de wetgeving moest worden aangepast om volledig handhaafbaar, uitvoerbaar en fraudebestendig te zijn. In 3 gevallen was de uitkomst van de HUF-toets negatief: de voorliggende wetgeving was niet handhaafbaar, uitvoerbaar en fraudebestendig, of enkel wanneer grote aanpassingen werden gedaan. In bijna alle HUF-toetsen stelden we voor hoe de voorliggende regelgeving handhaafbaar, uitvoerbaar en fraudebestendig kon worden gemaakt.

Klantcontact

Elk jaar ontvangen we meldingen en klachten van burgers via het Klantcontactcentrum of onze website. Dit is belangrijk omdat we niet alles overzien en controleren.

In 2023 zijn door ons Klantcontactcentrum 44.572 telefoongesprekken afgehandeld. In totaal zijn 9.275 vragen geregistreerd. 94% is tijdig (binnen 6 weken) afgehandeld.

Het totaal aantal meldingen bedroeg 32.768. Hiervan ging het 6.773 keer om (verplichte) bedrijfsmeldingen. Deze cijfers zijn exclusief de General Food Law/Rapid Alert System for Food and Feed (GFL/RASFF)-meldingen die in de periode juni-december 2023 zijn binnengekomen.

In 2023 gaan de meeste meldingen over horeca en ambachtelijke productie (9.196), waarvan het 3.382 keer een voedselvergiftiging betreft. Daarna volgt de groep van dierenwelzijnsmeldingen. In dit domein zijn er in totaal 4.913 meldingen binnengekomen, waarvan het aandeel van boerderijdieren 60% bedraagt. Net als vorig jaar staan de meldingen van tabak en rookwaren op de 4^e plek. Het totaal aantal meldingen ten aanzien van Natuur (3.214) ligt een stuk hoger dan vorig jaar en wordt voornamelijk veroorzaakt door het opvallend hoog aantal meldingen (2.490) over muggen en teken.

Webcare

Ook via sociale media halen we signalen op uit de samenleving. Daarnaast beantwoorden we er vragen en geven we uitleg over ons werk. Ook delen we informatie over ons toezicht of risico's via de platforms waarop we actief zijn.

In 2023 heeft het webcareteam 1.586 reacties gegeven op 1.093 vragen en 120 klachten via sociale media.

Burgers melden via sociale media onveilige producten, vermoedens van verwaarlozing bij dieren, roken of onhygiënisch werken in de horeca. Deze signalen en klachten zijn waardevolle input voor ons risicogericht toezicht. Soms leiden ze tot een inspectie, een onderzoek of een publiekswaarschuwing. Als het mogelijk is, geven we de melder een terugkoppeling. Rode draad bij terugkoppeling bij vrijwel alle publieke belangen: uitleggen waar mensen een melding kunnen doen op onze site.

De meeste reacties gingen over voedselveiligheid en dierenwelzijn. Dit is niet veranderd ten opzichte van 2022. Voor voedselveiligheid gaat het vaak om vragen over regels voor het meenemen van voedsel naar het buitenland en om de THT-datum op een etiket. In oktober kwamen er veel vragen naar aanleiding van het bericht ‘NVWA legt 46 veehouderijen stil vanwege mogelijke blootstelling aan muizengif’. In december stelden consumenten vragen over de misleidende titel Droomboter en ontvingen we vragen naar aanleiding van onze voedingssupplementen-campagne.

Voor dierenwelzijn gingen de meeste vragen en reacties over de Brabantse fokker. Men vroeg zich af na hoeveel waarschuwingen wij honden mee mogen nemen. En wat er met de inbeslaggenomen honden gebeurt. Ook boden mensen aan om honden op te vangen.

In 2023 kwamen de meeste reacties binnen via X, daarna Facebook en vervolgens Instagram.