Consumenten betrekken bij toezicht: papieren rietjes
Sinds 3 juli 2021 is het in de Europese Unie verboden om plastic wegwerpartikelen, zoals rietjes, bestek, borden, wattenstaafjes en ballonstokjes te gebruiken. Bedrijven houden zich aan de nieuwe regelgeving en introduceren onder meer papieren rietjes als alternatief. Goed voor het milieu, maar er blijkt een keerzijde. In de laatste maanden van 2021 ontvangen we 3 meldingen van verstikkingsgevaar door het gebruik van deze papieren rietjes. Ouders en verzorgers van jonge kinderen melden dat hun kinderen bijna stikten in de papieren bal die ontstaat na langdurig zuigen aan het rietje. Navraag leert dat ook andere lidstaten van de Europese Unie deze meldingen ontvangen. We besluiten voor het eerst massaal de hulp van burgers in te roepen om een mogelijk veiligheidsrisico te onderzoeken.
Boodschap breed gedeeld
We maken een meldformulier en medewerkers van ons Klantcontactcentrum bereiden zich voor op vragen. Samen met partners als Veiligheid.nl en het Voedingscentrum delen we de boodschap zo breed mogelijk. We roepen ouders en verzorgers op om zich bij ons te melden als ze een probleem hebben ervaren met het gebruik van papieren rietjes. In de berichtgeving vragen we uit voorzorg oplettend te zijn bij het gebruik van papieren rietjes en kinderen van 0 tot 3 jaar alleen onder toezicht papieren rietjes te laten gebruiken om verstikkingsgevaar te voorkomen. De oproep en waarschuwing worden breed gedeeld. Met een online bereik van maar liefst 33 miljoen is het onderwerp ons meest gedeelde nieuwsitem van 2022.
1.300 meldingen van ouders/verzorgers
De reactie van ouders en verzorgers op de oproep blijkt overweldigend. Binnen anderhalve week ontvangen we meer dan 1.300 meldingen, variërend van klachten over de kwaliteit van de rietjes tot bijna-verstikkingsincidenten. Bij meer dan 400 meldingen kwam een deel van het papieren rietje in de keel van het kind of iemand met een beperking terecht. Meestal konden ze het zelf uithoesten, maar in 10 tot 15 procent van de gevallen moesten ze geholpen worden door op de rug te kloppen of de prop met de hand uit de mond te verwijderen. Gelukkig zijn er geen gevallen van daadwerkelijke verstikkingen of medische noodsituaties gemeld.
Bedrijfsleven aan zet
De resultaten worden gedeeld in een nieuwsbericht waarbij ouders van jonge kinderen en kinderen met een verstandelijke beperking op het hart wordt gedrukt de rietjes alleen onder toezicht te gebruiken. Ook bespreken we de resultaten met fabrikanten. De nieuwe informatie leidt tot Kamervragen. Minister Kuipers van VWS erkent de risico's maar geeft aan dat het kabinet het beleid niet aanpast. Een terugkeer naar plastic rietjes vormt een te groot risico voor het milieu. Het is aan het bedrijfsleven om te komen met alternatieve materialen voor de productie van rietjes.
Hulp van burgers inzetten
We blijven bij fabrikanten aandringen op het gebruik van alternatieven. We kunnen dit niet afdwingen door gebrek aan wettelijk kader. Wel wijzen we periodiek op de risico’s van papieren rietjes voor specifieke groepen om gevaarlijke situaties te vermijden. Deze casus heeft laten zien hoe we met de hulp van burgers snel informatie kunnen verzamelen. In 2023 onderzoeken we op welke manieren (bijvoorbeeld met hulp van een burgerpanel) en voor welke doeleinden we dit vaker kunnen doen.