Voorkomen dat de plantenziekte Xylella zich in Nederland vestigt
De Xylella-bacterie veroorzaakt de plantenziekte Xylella fastidiosa. Deze ziekte wordt razendsnel verspreid door onder andere schuimcicades. Dat is een in Nederland veel voorkomend insect dat ook bekend is onder de naam spuugbeestje. De Xylella-bacterie is niet gevaarlijk voor mensen, maar wel zeer schadelijk voor ruim 300 planten- en bomensoorten.
Om verdere verspreiding van de ziekte tegen te gaan, moesten bijvoorbeeld in Italië al ruim 2 miljoen veelal eeuwenoude olijfbomen worden gekapt. Inmiddels is de plantenziekte ook opgedoken in Frankrijk, Spanje en Portugal. Xylella kan ook veel belangrijke Nederlandse gewassen aantasten. Het gaat daarbij niet alleen om geteelde gewassen zoals fruitsoorten, sierplanten en weideplanten, maar ook om bomen en planten in de groene ruimte en onze tuinen.
Bij een uitbraak moeten alle Xylella-gevoelige planten in een straal van minimaal 50 meter rondom de besmetting worden vernietigd en daarna mag daar geen nieuw Xylella-gevoelig gewas worden geplant. Dat is een potentiële ramp voor onze tuinen, boomgaarden, bossen en parken én voor tuincentra en telers.
Verspreiding voorkómen
Om Xylella-verspreiding te voorkomen, inspecteren we planten en bomen en nemen we monsters die we in ons laboratorium onderzoeken. Ook informeren we burgers over de risico's van Xylella.
Samen met de keuringsdiensten zorgen we voor inspecties en monsternames aan onze buitengrens, bij importeurs, in de teelt en bij tuincentra. In ons Nationaal Referentie Laboratorium onderzoeken we de genomen monsters op Xylella: in 2022 261 monsters. Gelukkig waren deze monsters Xylella-vrij.
Wat te doen als Xylella toch opduikt in Nederland
In het geval van een besmetting staat een crisisteam klaar. Om snel de juiste dingen te doen, is een draaiboek opgesteld. Daarnaast hebben we in 2022 inspecteurs opgeleid en is een uitbraak gesimuleerd met de sector, het Ministerie van LNV en met gemeenten. Samen met de sector zijn 2 voorbereidende bijeenkomsten gehouden: 1 met de 4 grote boomkwekerijregio's waarbij de burgemeesters, wethouders en het Ministerie van LNV aanwezig waren, en 1 met de sectorvertegenwoordigers. Deze bijeenkomsten hebben geleid tot een grotere bewustwording van wat erbij komt kijken en wat er door een besmetting op het spel staat.
Burgemeester Liesbeth Spies van Alphen aan den Rijn waar Greenport Boskoop onder valt:
We moeten nu al met elkaar nadenken over wat ons te doen staat als die Xylella deze kant op zou komen. Dat is echt een heel grote en serieuze bedreiging voor de boomkwekerijsector in Nederland, voor alle bedrijven er omheen, voor de toeleveranciers en voor de mensen in de regio. Juist nu er nog niks aan de hand is - in de 'koude fase', zoals we dat noemen bij crisisbestrijding – moeten we oefenen en elkaar leren kennen. Zo zijn we beter voorbereid en doen we de goede dingen met elkaar wanneer het nodig is.
Publieksvoorlichting
Ook consumenten kunnen helpen door planten in Nederland te kopen en nooit bij een webshop in het buitenland. En door geen planten mee terug te nemen van vakantie.
In 2022 waarschuwen we aan het begin van de zomervakantie vakantiegangers door middel van het nieuwsbericht Neem geen planten mee vanaf je vakantieadres. Ook delen we een uitlegvideo over de gevaren en gevolgen van xylella onder andere via sociale media.
Presentator: Eén bacterie die miljoenen planten kan doden: xylella, oftewel xylella fastidiosa. Eén van de meest destructieve plantenziektes die de wereld kent. De bacterie valt meer dan 300 verschillende plantensoorten aan, droogt ze uit en doodt ze. Xylella verspreidt zich in de zomer ontzettend snel. Mediterrane planten zoals citrus, olijfbomen en druiven, overleven een infectie van xylella vaak niet. Maar ook planten in je eigen tuin, zoals bramen, oleander en lavendel. Maar ook fruitbomen en eiken, zijn niet veilig voor xylella.
Maria Bergsma-Vlami – Xylella onderzoeker NVWA: Je herkent de bacterie xylella door de aantasting van individuele bladeren, de rand van het blad wordt bruin.
Presentator: En we hebben jouw hulp nodig om deze bacterie buiten de deur te houden. Want lukt dat niet, dan zijn de gevolgen enorm.
*Dreigende muziek*
Beeldtekst: Bron: ESFA.
Marieke van Lent – Xylella-crisisadvseur NVWA: Voor de hele agrarische sector, voor al onze tuinen, maar zeker ook voor de natuur. Dan verwacht de Europese Commissie van ons dat wij een gebied rondom de besmette planten echt volledig wegruimen. Planten eruit en vernietigen, en vier jaar lang mag daar niks meer terug.
*Dreigende muziek zwelt op en stopt abrupt*
Beeldtekst: Bron: ESFA.
Presentator: Eerst een stukje geschiedenis. Xylella is niet nieuw. De bacterie werd voor het eerst ontdekt in 1892 bij een druivenziekte. Inmiddels is die ziekte van Noord tot Zuid-Amerika maar ook in Taiwan te vinden. In 2013 duikt xylella ook in Europa op in olijfbomen in Italië. De ziekte wordt daar ook wel olijvenpest genoemd, en inmiddels zijn er al meer dan een miljoen bomen door getroffen.
Italiaanse olijvenkwekers (in het Italiaans): Het ergste is als je rondrijdt en je ziet dat het een kale vlakte is. Het is een ramp.
Het is rampzalig, een ramp.
Presentator: Sinds 2013 is de bacterie behalve in Italië ook in Frankrijk, Spanje en Portugal ontdekt. Maar wat maakt deze bacterie nou zo schadelijk voor planten?
Maria Bergsma-Vlami – Xylella onderzoeker NVWA:
Die veroorzaakt veel problemen met de watertransport van de wortels naar de plant, waardoor de plant uitdroogt en op een gegeven moment sterft die ook volledig af.
Presentator: Xylella verspreidt zich door dit beestje: de cicade. En in Nederland leeft die ook. Dat is slecht nieuws, want er is nog geen bestrijding ontdekt tegen deze bacterie en via die cicade verspreid die heel snel.
Maria Bergsma-Vlami – Xylella onderzoeker NVWA: En omdat onze winters ook in Nederland steeds warmer worden, blijven deze kleine insecten, de schuimcicaden, voor een langere periode actief. En dat betekent dat er een grotere kans is voor verspreiding van de bacterie xylella van plant naar plant.
Presentator: In korte tijd kunnen zo allerlei verschillende bomen en planten besmet raken. En eenmaal besmet kun je niets meer doen om ze te redden.
Maria Bergsma-Vlami – Xylella onderzoeker NVWA: Er is geen bestrijdingsmiddel of andere strategie tegen xylella, om xylella tegen te gaan, nee.
Presentator: En daarom probeert de NVWA verdachte planten aan de grens tegen te houden, controleren we importeurs en tuincentra, staat er een crisisteam klaar voor een uitbraak en testen we planten in onze labs op xylella.
*Dreigende atmosferische muziek*
Presentator: Niet alleen een besmetting is heel ingrijpend, bestrijding is dat ook. Bij een uitbraak van xylella moeten alle planten in een straal van 50 meter worden vernietigd. Tuinen, boomgaarden, parken, bossen. Alles moet geruimd worden. En in een straal van tweeëneenhalve kilometer rondom een besmet gebied, mag zeker vier jaar lang geen plant meer vervoerd worden. En dat betekent geen planten in de tuin, geen handel voor tuincentra, de agrarische sector en ook voor de export is het een probleem. En precies daarom willen we geen xylella in Nederland. En ook jij kunt iets doen.
Marieke van Lent – Xylella-crisisadvseur NVWA: Neem geen planten mee van je vakantie-adres voor in je tuin, want dat kan echt heel ernstige gevolgen hebben.
Presentator: Koop je planten dus in Nederland en let daarbij op het plantenpaspoort. Alleen zo kunnen we xylella en andere plantenziektes buiten de deur houden.
*Neutrale muziek speelt en eindigt*
Logo NVWA, Ministerie van LNV verschijnt in beeld.
Beeldtekst: Meer weten over de bacterie en wat je kunt doen? Kijk op: www.nvwa.nl/xylella.
De oproep en informatie wordt breed gedeeld in vakbladen en landelijke media. Ook in Nieuwsuur wordt uitgebreid stilgestaan bij de verwoestende Xylella-bacterie (vanaf minuut 09:45). Met alle berichtgeving rondom Xylella bereiken we tussen 21 juli en 21 augustus 604.082 unieke personen.
Alleen samen houden we Xylella en andere plantenziektes buiten de deur. Tot op heden lukt dat; er is nog geen Xylella geconstateerd in Nederland.