Het vogelgriepvirus verandert, de NVWA verandert mee
Nederland wordt al jaren geconfronteerd met uitbraken van hoogpathogeen vogelgriepvirus (HPAI). Dit virus zorgt niet alleen voor hoge sterfte onder wilde en hobbymatig gehouden vogels en pluimvee, maar is potentieel ook gevaarlijk voor mensen. Vanwege de link naar wilde trekvogels waren uitbraken van vogelgriep tot nu toe sterk seizoensgebonden. In 2022 wijzigt dit opvallend: voor het eerst zijn er het hele jaar door vogelgriepuitbraken. En daarom is de NVWA ook het hele jaar bezig met het bestrijden ervan.
Vogelgriep het hele jaar door
Op de epidemie in 2003 na, met 255 besmette locaties en ruim 30 miljoen geruimde dieren, raken niet eerder zo veel pluimveehouderijen en hobbylocaties in Nederland besmet. Deze epidemie - die begint met een eerste uitbraak op 25 oktober 2021 - zorgt voor in totaal 90 besmet verklaarde en geruimde pluimveebedrijven. 47 pluimveebedrijven zijn als contactbedrijf of preventief geruimd omdat het bedrijf binnen een straal van 1 kilometer van een besmet bedrijf ligt. Daarnaast zijn 23 hobbyvogelbedrijven, met elk meer dan 50 vogels, positief verklaard en geruimd. Het totaal aantal door ons geruimde dieren komt op ruim 6,5 miljoen.
Meer en andere vogels besmet
Het virus richt voor het eerst meer schade aan bij wilde vogelsoorten, met name bij jonge wilde vogels. Zo zien we voor het eerst grote uitbraken bij inlandse kolonies broedende vogels als meeuwen, sterns en jan-van-genten.
Meer lokale wilde vogels raken besmet. We zien een verandering in verspreiding. Daarbij hebben niet langer alleen vogels in de waterrijke gebieden meer kans op besmetting, maar ook de dieren in de ‘droge’ gebieden van het land. Dit resulteert in een groter aantal besmette bedrijven, waaronder ook die van hobbyhouders.
Meer maatregelen
Het aantal uitbraken zorgt voor een toenemend aantal ruimingen en een veel groter aantal ingestelde beperkingsgebieden. In deze gebieden gelden diverse veterinaire maatregelen (zoals vervoersverboden) om verdere verspreiding van het vogelgriepvirus te voorkomen. Bedrijven uit deze beperkingsgebieden moeten bijvoorbeeld (tijdelijke) ontheffingen aanvragen voor het transport van onder andere pluimvee en eieren. Dat zorgt voor een enorme groei in administratieve last bij de NVWA. De toename in het aantal uitbraken en de gevolgeffecten zet onze bestrijdingssystematiek onder zware druk; elke uitbraak is weer een race tegen de klok om het virus onder controle te krijgen.
Impact op inspecteurs
Tegen het huidige hoog pathogene vogelgriepvirus zijn nog geen toegelaten vaccins. Op dit moment is het ruimen van besmette dieren daarom de enige manier om het virus te bestrijden. Onze mensen staan dag en nacht paraat om uitbraken van het virus tegen te gaan. Het ruimingswerk is ingrijpend en niet zonder risico. In 2022 maken we de podcast 'De inspecteur' (te beluisteren via Apple podcasts en Spotify) waarin senior toezichthoudend dierenarts Léon Labout vertelt over zijn praktijkervaringen met vogelgriep en ruimingswerkzaamheden.
Aanpassingen in de vogelgriepaanpak
Bij de aanpak van het vogelgriepvirus speelt het risico op humane infecties (zoönose) een belangrijke rol. De huidige ontwikkelingen vergen daarom met regelmaat een kritische blik op de uitvoering van onze taak en rol om de belangen rondom diergezondheid, dierwelzijn en volksgezondheid goed te kunnen blijven borgen. In 2022 benutten we daarom nog nadrukkelijker expertise rond epidemiologie en populatiedynamica bij wilde vogels en betrekken we nieuwe partners bij het opvolgen van meldingen van besmette wilde vogels (onder andere het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC)).
We investeren ook meer in communicatie naar burgers en bedrijven. Dat doen we onder andere via uitbreiding van informatie op onze website over dierziekten en zoönosen. Dit past in het in 2022 vastgestelde nationale actieplan Versterken zoönosenbeleid door de landelijke overheid.
Andere oplossingen nodig
We verwachten dat het gewijzigde uitbrakenpatroon van vogelgriep ook in 2023 een claim legt op de beschikbare crisiscapaciteit. Dat zorgt voor vertraging in of mogelijk geen uitvoering van andere activiteiten uit het jaarplan.
Andere (lange termijn) oplossingen zijn daarom nodig. We denken en ontwikkelen mee in het intensiveringsplan Aanpak vogelgriep van het ministerie van LNV. De ontwikkeling van nieuwe vogelgriepvaccins en de toepassing daarvan wordt een belangrijke bestrijdingsaanpak voor de komende jaren.