Toezicht op nieuwe Alcoholwet "In korte tijd hebben we veel bereikt"

Meer dan 70 partijen ondertekenden in 2018 het Preventieakkoord, met daarin afspraken over terugdringing van problematisch drankgebruik en alcoholgebruik onder jongeren. Dat leidde tot de Alcoholwet, die juli 2021 van kracht werd. "Sindsdien mag de detailhandel – dus supermarkten, slijterijen, avondwinkels – niet meer dan 25% korting op alcohol geven, of die suggestie wekken", vertelt Naida Kadirbaks van de afdeling Expertise van de NVWA. "Dat geldt voor fysieke en online verkooppunten. Zij zijn bovendien verplicht om tijdens het online aankoopproces te vragen naar de leeftijd van de koper. De online verkoper is daarbij verantwoordelijk voor een geborgde werkwijze, zodat bezorgers een bestelling niet afleveren bij een minderjarige of de buren. Ook de medewerkers bij het afhaalpunt, als het pakketje daar uiteindelijk belandt, moeten weten wat erin zit, zodat zij de leeftijd kunnen controleren."

Markt bewustmaken

Naleving door bewustwording is een belangrijke eerste stap. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bracht samen met brancheverenigingen ondernemers op de hoogte van de nieuwe wet. De NVWA deelde de regels op de eigen website en beantwoordde in aanloop naar en na inwerkingtreding vragen vanuit de branche en brancheorganisaties. "Niet alle verkooppunten zijn aangesloten bij een brancheorganisatie, zoals buurtsupers", zegt Kadirbaks. "In totaal zijn dat er zo'n 1.300. Zij ontvingen van ons een flyer met de nieuwe regels. Daarna checkten we met een steekproef of de boodschap was overgekomen. Dat was het geval."

Web afspeuren

Toezicht op de detailhandel is geen onbekende taak voor de NVWA. "Wel zien we de laatste jaren een verschuiving van fysieke detailhandel naar online en dat vergt een andere manier van toezicht houden", zegt Kadirbaks. "De kennis over online toezicht en de tools die daarbij gebruikt kunnen worden, hebben we bij de NVWA in huis. Zo maken we gebruik van een speciale webcrawler, een tool die intern is (door)ontwikkeld om het web af te speuren op bepaalde zoektermen."

Doel van de wet

De afdeling Expertise en de inspecteurs ontwikkelen samen het toezicht. "Deze procedures en protocollen zorgen dat wij ons werk goed en uniform kunnen uitvoeren", zegt inspecteur Frank Palmen. "Bij de wekelijkse intervisiebijeenkomsten bespreken we vervolgens waar we in de praktijk tegen aanlopen. De procedures zijn soms zwart-wit, de werkelijkheid is grijs – ondernemers zijn creatief en zoeken de grenzen op. Dan stuit je bijvoorbeeld op een verkoper die 25,1% korting geeft op alcohol. Binnen de kaders bepalen we samen voor welke interventie we gaan in welke situatie. Het doel van de wet staat hierbij centraal: het wegnemen van de ongewenste prijsprikkel. Tot nu toe treffen we vooral goedwillende ondernemers. Die nemen we zo goed mogelijk mee in wat ze niet correct hebben gedaan. En we geven hun ook voldoende tijd om ervoor te zorgen dat prijsacties voortaan onder de 25% blijven."

Toezicht ontwikkelen

Het toezicht op alcohol is risicogericht. Inspecteurs gaan online of fysiek op pad waar het risico op niet-naleving het grootst is. Of als daar aanleiding voor is, bijvoorbeeld een hit van de webcrawler of een melding van een consument, gemeente of ondernemer. "De uitdaging in deze fase is dat we nog niet volledig zicht op de markt hebben", zegt Kadirbaks. "We weten wel steeds beter waar we onze capaciteit het beste kunnen inzetten. De grootste aanbieders – veelal ketens – zijn inmiddels in beeld. En ook verkooppunten waar veel jongvolwassenen komen, hebben onze aandacht." Volgens Palmen weten melders de NVWA steeds beter te vinden. "Zij trekken bijvoorbeeld aan de bel na een directe mail van een aanbieder, of als ze een advertentie tegenkomen."

Inzoomen op leeftijd

Palmen vindt dat in korte tijd veel is bereikt. "Zeker gezien de beperkte toezichtscapaciteit ten opzichte van het grote aantal verkooppunten. We zagen het aantal prijsacties van meer dan 25% procent al snel afnemen. Die grote prijsprikkel voor consumenten om alcohol te kopen verdwijnt. Nu zoomen we verder in op leeftijd, bijvoorbeeld door te controleren op het gebruik van een leeftijdsverificatiesysteem. We beoordelen bij verkopers-op-afstand hun geborgde werkwijze. Dat is een concrete omschrijving van het hele bezorgproces en de leeftijdscontrole. Houdt iedere verkoper zich goed aan deze regels, dan wordt het voor jongeren ook online moeilijker om alcoholhoudende dranken te kopen."