Illegale handel in beschermde dieren "Minder zichtbaar betekent niet minder belangrijk"

In 2021 werd er in het kader van het EU Action Plan Against Wildlife Trafficking een gecoördineerde nationale inzet gepleegd tijdens de Interpolactie Thunder. De Nederlandse deelname legden de Douane, de Politie en de NVWA bepaald geen windeieren. 647 levende vogels, reptielen en amfibieën, 3 kilo vlees, huiden, bontjassen en 2.300 andere producten van beschermde planten en dieren werden in beslag genomen. De actieperiode liep van 1 oktober tot en met 31 oktober 2021. De samenwerkingspartners (OM, RVO, NVWA, Douane, Politie en LNV) zetten onder coördinatie van het ministerie van LNV handhavings- en bewustwordingsactiviteiten op en rapporteerden de resultaten aan Interpol. Na afloop van de actieperiode zijn de resultaten nationaal gecoördineerd door de NVWA in één keer naar buiten gebracht. Een van de doelen was bewustwording. Alleen, hoeveel zin heeft dat eigenlijk echt? Inspecteur bij Team Natuur & gewasbescherming Jamie Bouhuys vertelt.

Wildlife crime

Binnen "verre van het grootste publieke belang wat betreft personele bezetting" Natuur & milieu richt het team zich op het toezicht en de handhaving van een van de grootste vormen van criminaliteit: wildlife crime. Een schier onmogelijke taak. Voor velen is verlies aan internationale biodiversiteit gewoonweg te abstract en te ver van het bed, verklaart Bouhuys de beperkte aandacht voor het domein, waarbinnen de verscheidenheid aan taken ook nog eens groot is. "Het raakt je niet direct, van de grootte en de impact van het probleem voel je niet direct de consequenties. Maar dat je iets niets ziet, zegt niet dat het er niet is. Gevolgen op de lange termijn voelen voor velen simpelweg niet als urgent genoeg. Voor een gevoel van urgentie moet er eerst iets gebeuren. Kijk naar de coronapandemie. Zoönosen zijn geen probleem, totdat het dat wel is. Pas dan zie je hoeveel schade dat aanricht op allerlei vlakken. En Covid-19 is zeer waarschijnlijk vanuit wilde dieren die werden verhandeld op mensen overgesprongen. Als wij ons werk niet goed zouden doen, dan openbaart zich dat niet gelijk. Maar minder zichtbaar maakt het niet minder belangrijk."

Een grote vangst zoals bij actie Thunder voelt 'enorm dubbel'. "Je voelt je trots op je team, je boekt resultaat en je hebt het gevoel dat je impact maakt. Tegelijk is het harstikke sneu dat het nodig is. Blijkbaar zijn er mensen die het niet erg vinden dat ze de natuur naar de gallemiezen helpen. En het ook nog eens niet erg vinden om dieren zoveel leed aan te doen. Soms word je daar weleens moedeloos van."

Voorkomen en bestrijden

Bouhuys richt zich specifiek op CITES, een verdrag dat de wereldwijde handel in bedreigde dieren en planten reguleert. Maar domein Natuur houdt zich bijvoorbeeld ook bezig met het voorkomen en bestrijden van de insleep van invasieve exoten, die de lokale biodiversiteit bedreigen en het ecosysteem ontwrichten. Zoals de Roodwangschildpad, vertelt Bouhuys, of de muskusrat die bijvoorbeeld holen graaft in dijken en daarmee zorgt voor bedreiging voor de waterveiligheid. Of de agressieve Nijlgans, die andere vogels verdringt of van hun nest verdrijft. Ook houdt het team zich bezig met hout en voert soms grote inbeslagnames uit. "Van illegale houtkap merken wij hier misschien niet zo heel veel. Terwijl iedere minuut tientallen voetbalvelden aan bos verdwijnen. De doorwerking is enorm. We moeten er alles aan doen om dat te voorkomen."

Kennis delen

Als inspecteur bij Natuur heb je, vertelt Bouhuys, heel veel specialistische kennis nodig over veel verschillende soorten zaken. "Je kunt je alleen bezighouden met, zeg, vogels, reptielen of hout als je daar echt heel veel over weet. Belangrijk is dat niet alle kennis bij één inspecteur ligt." Daarom wordt er veel in het werk gesteld om het te delen. Iedere inspecteur is aangehaakt bij zogenoemde verdiepingslijnen; iedere 2 maanden duiken ze de diepte in over een onderwerp om het te hebben over de meest recente ontwikkelingen. "De ene verdiepingslijn presenteert aan de andere bijvoorbeeld over hoe je soorten uit elkaar houdt. Hoe herken je plantengeslacht Euphorbia aan de een, hoe herken je daggekko's aan de ander. Door die kennisdeling wordt iedereen een stuk zekerder van wat-ie zelf weet en kan."

Bewustwording vindt Bouhuys een wat "slappe term". "Je kunt daarmee nog steeds blijven zeggen: 'ja, ik ben me ervan bewust, maar ik doe het lekker toch'. Daarom houd ik er meer van om gedragsverandering teweeg te brengen. Als je men ervan kunt overtuigen dat gedrag anders kan, is er heel veel mogelijk met een klein team. Als velen uit zichzelf het goede doen, dan houden wij onze handen vrij om degenen te pakken die bewust het slechte doen."