Inspectieresultaten smaakjesverbod januari - juni 2024
Sinds 1 januari 2024 geldt in Nederland een verbod op de verkoop van vapes met een smaakje. De NVWA houdt toezicht op de naleving van dit verbod. In de eerste helft van 2024 voerden we controles uit bij producenten, importeurs, distributeurs, winkeliers en online verkopers.
In het kort
Alleen vapes met tabakssmaak mogen nog worden verkocht. Het smaakjesverbod is ingesteld om consumenten, vooral jongeren, te beschermen tegen de verslavende en schadelijke effecten van vapen. Het is belangrijk dat zij niet beginnen met vapen en geen verslaving ontwikkelen.
Sommige producten worden aangeboden met het doel het smaakjesverbod te omzeilen. Maar het verbod geldt ook voor accessoires zoals aroma's en smaakballetjes die bedoeld zijn om e-liquids op smaak te brengen. Het is ook niet toegestaan om losse mondstukken met een smaak te verkopen.
Controles bij verschillende bedrijven en aanbieders
We zijn gestart met inspecties bij bedrijven in Nederland die vapes produceren, importeren of distribueren, omdat deze inspecties de meeste impact hebben. Het doel van deze inspecties was om het aanbod bij de bron van de handelsketen aan te pakken. We voerden inspecties uit bij 31 bedrijven. Bij 5 van deze bedrijven constateerden we een overtreding. Het ging om importeurs. Zij verkochten nog vapes met een smaakje of hadden deze nog op voorraad.
Daarna richtten we ons op inspecties bij winkeliers. Dit deden we vooral op basis van signalen of meldingen van burgers. We voerden 513 inspecties uit. Bij 107 inspecties constateerden we een overtreding. De betreffende winkeliers verkochten vapes met een smaakje.
We controleerden ook op online verkoop van vapes en tabaksproducten. Online verkoop is verboden. In de eerste helft van 2024 hebben we 1.059 berichten van verkoopplatforms en sociale media laten verwijderen vanwege het onrechtmatige aanbod van vapes.
Verder ontvingen we in de maanden januari tot en met juni 62 meldingen van de politie en douane over vapes met een smaak. Bij de meeste meldingen was onvoldoende bewijs dat er ook vapes met een smaakje werden verkocht. We konden 3 maal een overtreding vaststellen.
Inspectieresultaten importeurs
Aan het begin van 2024 richtten we ons op inspecties bij de grotere importeurs van rookwaren. Het ging om 47 bedrijven. Bij de voorbereiding van de inspecties bleek dat 16 importeurs waren uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel. Deze bedrijven bleken inderdaad niet meer te bestaan. Zo nodig hebben we dit gecontroleerd.
De 31 overige bedrijven hebben we bezocht voor een inspectie. Tijdens de bezoeken controleerden we de voorraden en onderzochten we de administratie. Zo konden we achterhalen of er na 1 januari 2024 nog producten met een smaakje waren verkocht en of deze producten op voorraad waren. Deze gerichte aanpak voorkomt dat vapes met een smaakje via deze bedrijven in de winkels terechtkomen.
Bij de inspecties constateerden we het volgende:
- 5 importeurs waren in overtreding. Zij verkochten nog producten met smaakjes, en de meeste bedrijven hadden deze nog op voorraad.
- 17 importeurs voldeden aan de regels. Zij verkochten alleen vapes met de smaak van tabak. Enkele bedrijven hadden nog vapes met smaakjes in voorraad, maar waren van plan deze te exporteren naar landen waar dit wel is toegestaan of ze te vernietigen.
- 9 importeurs waren gestopt met de verkoop van vapes.
| Inspectieresultaat | Aantal | Percentage (%) |
|---|---|---|
| Uitgeschreven KVK | 16 | 34 |
| Verkoopt geen vapes | 9 | 19 |
| Verkoopt vapes en/of op voorraad, geen overtreding | 17 | 36 |
| Verkoopt vapes en/of op voorraad, overtreding | 5 | 11 |
| Totaal | 47 | 100 |
Hoe hebben wij gehandhaafd?
De 5 bedrijven die in overtreding waren hebben wij een boete en een last onder dwangsom (LOD) opgelegd. Met een LOD worden bedrijven verplicht om te stoppen met de verkoop van vapes met smaakjes en deze producten uit de handel te nemen. Daarnaast moeten zij een andere bestemming voor de vapes met smaakjes vinden, bijvoorbeeld naar het buitenland waar geen smaakjesverbod geldt. Als het bedrijf niet binnen de gestelde termijn aan deze eisen voldoet, moet het een dwangsom betalen. De hoogte van de dwangsom kan oplopen tot meer dan 500.000 euro.
Op deze manier hebben we kunnen voorkomen dat ongeveer 3,5 miljoen vapes met een smaakje op de Nederlandse markt kwamen. Daarnaast lieten we bijna 800.000 producten terugroepen door de importeurs.
Inspectieresultaten winkeliers
Tijdens een inspectie in een winkel controleren we of er vapes met smaakjes te koop zijn. De inspecteur kan de gehele winkelruimte doorzoeken. Onderzoek van de administratie kan ook onderdeel uitmaken van de controle. Wanneer er vapes met een smaak worden aangetroffen, onderzoeken we bij welke importeur de winkelier deze heeft ingekocht. We treden dan ook op tegen de importeur.
In de praktijk kan het lastig zijn om aan te tonen dat er vapes met een smaak worden verkocht, omdat winkeliers vaak verhullen dat ze deze producten nog steeds verkopen. De vapes worden bijvoorbeeld onder de toonbank verkocht. De NVWA-inspecteur kan dan een aankooppoging inplannen, waarbij een toezichthouder van de NVWA probeert een vape met smaak aan te kopen. Op deze manier kan juridisch worden aangetoond dat de ondernemer in overtreding is. In de eerste helft van 2024 is 16 keer een aankooppoging gedaan. In 6 gevallen werd een vape met smaak verkocht. Dit is een percentage van 38%.
In totaal hebben we 513 inspecties uitgevoerd om het smaakjesverbod bij winkeliers te controleren. Bij 107 inspecties werd een overtreding vastgesteld. Dit is een percentage van 21%.
| Type onderneming | Aantal inspecties | Aantal inspecties niet akkoord | Percentage (%) |
|---|---|---|---|
| Supermarkten en avondwinkels | 216 | 43 | 20 |
| Geregistreerde speciaalzaken | 18 | 4 | 22 |
| Gemakszaken | 149 | 42 | 28 |
| Belwinkels en souvenirshops | 33 | 3 | 9 |
| Overig (bijv. tankstations en andere detailhandel) | 97 | 15 | 15 |
| Totaal | 513 | 107 | 21 |
Hoe hebben wij gehandhaafd?
De winkeliers die in overtreding waren kregen een boete. Boetes variëren van 450 tot 2.250 euro per inspectie. Bij herhaling kan dit oplopen tot 4.500 tot 22.500 euro per inspectie.
Inspectieresultaten online verkoop
Online verkoop van vapes en tabaksproducten is verboden, net als online reclame voor deze producten. Wij controleren of webshops zich houden aan dit verbod. Daarnaast houden we toezicht op sociale media en online verkoopplatformen.
Staan er op een online platform berichten waarin vapes te koop worden aangeboden? Dan melden we dit, zodat de platforms de berichten kunnen verwijderen. In de eerste helft van 2024 hebben we 1.059 berichten van verkoopplatforms en sociale media laten verwijderen vanwege het onrechtmatige aanbod van vapes. We sporen de platforms ook aan om actief advertenties voor vapes en tabaksproducten te verwijderen.
Samenwerking met politie en douane
Van de politie en douane ontvangen wij regelmatig meldingen over verkoop van vapes met een smaak. In de eerste helft van 2024 ging het om 62 meldingen. Na een melding moeten wij eerst nagaan of de vapes daadwerkelijk verkocht worden. Dit is een vereiste om op te kunnen treden, aangezien het bezit van vapes met een smaakje niet strafbaar is. In de meeste gevallen was er onvoldoende bewijs. Na 3 van de 62 meldingen hebben we een boete kunnen opleggen.
Vervolgaanpak
Ongeveer 1 op de 5 winkeliers houdt zich niet aan het smaakjesverbod. Hierdoor hebben jongeren nog steeds toegang tot vapes met een smaakje. Door de aanhoudende vraag onder jongeren naar vapes met zoete smaken worden deze producten vaker via niet-reguliere kanalen of van onder de toonbank verkocht.
Om de naleving van het verbod te verbeteren blijven wij hierop inspecteren. Dit doen we risicogericht: we kijken waar de meeste risico’s liggen en waar ons toezicht het hardst nodig is. Daarom gaan we in ons toezicht extra aandacht besteden aan niet-reguliere verkoopkanalen, zoals straatverkoop, online verkoop en winkeliers die onder de toonbank verkopen.
De handhaving bij deze kanalen is complex, omdat de verkoop van een vape aannemelijk moet worden gemaakt. Het bezit van deze producten vormt namelijk geen overtreding van de Tabaks- en rookwarenwet. Eventueel kunnen we wel een aankooppoging doen om de verkoop vast te stellen.
We gaan ook verder met controles bij importeurs, aangezien dit helpt om de toevoer naar winkels en niet-reguliere kanalen te blokkeren.
Met dit toezicht draagt de NVWA bij aan de doelstelling van het Nationaal Preventieakkoord om in 2040 een rookvrije generatie te realiseren. Maar handhaving alleen is niet voldoende om het gebruik van vapes onder jongeren terug te dringen. Dit blijft een maatschappelijk probleem, en het is belangrijk om in te zetten op voorlichting voor jongeren en hun ouders om hen te beschermen tegen deze verslavende en schadelijke producten.