Resultaten naleefmeting beschutting voor schapen
De NVWA onderzocht in 2024 of schapenhouders hun dieren in de wei goed beschermen tegen hitte. En wat hun redenen zijn om dit wel of niet te doen. In de zomer controleerden we op warme dagen of schapenhouders voor voldoende beschutting zorgen.
In het kort: onderzoek naar bescherming schapen tegen hitte
Schapenhouders moeten dieren in de wei beschermen tegen slechte weersomstandigheden, zoals hitte. Dit staat in het Besluit houders van dieren. Als een houder op warme dagen geen schaduw biedt is hij in overtreding. Dat geldt ook als de dieren nog geen uiterlijke kenmerken van hittestress vertonen, zoals hijgen of een snelle ademhaling. Het aantal warme en droge periodes zal naar verwachting de komende jaren toenemen. Het is daarom belangrijk dat houders hun dieren in de wei beschermen tegen hitte.
In 2024 hebben we onderzoek gedaan naar schapenhouders die hun schapen in de wei houden. We kozen voor deze doelgroep, omdat we tijdens eerdere zomers bij schapenhouders vaker overtredingen zagen op het onderwerp hittestress dan bij andere houders. Schapen lopen bovendien vaak in een wei zonder een stal die voor beschutting tegen de zon kan zorgen. Hierdoor lopen zij extra risico op hittestress.
Om een goed beeld te krijgen van de doelgroep hielden we in het voorjaar van 2024 een enquête onder 4.000 schapenhouders. Ook interviewden we schapenhouders en inspecteurs van de NVWA en deden we literatuuronderzoek. We wilden er onder meer achter komen wat de redenen van schapenhouders zijn om hun schapen op warme dagen beschutting te bieden, of om dit niet te doen. Dit leverde een beeld op van de doelgroep.
In de zomer van 2024 voerden we vervolgens een naleefmeting uit onder schapenhouders. We inspecteerden op warme dagen in totaal 104 willekeurig geselecteerde houders. Deze groep geïnspecteerde houders vormen een goede afspiegeling van alle schapenhouders in Nederland met meer dan 5 schapen. De Temperatuur Luchtvochtigheid Index (THI) was op die dagen 71 of hoger. Bij een THI van 71 of hoger is sprake van verhoogd risico op hittestress bij schapen. We controleerden of er in de wei voldoende beschutting voor de dieren was en wat de soort beschutting was.
Resultaten naleefmeting: 93 van de 98 inspecties akkoord
We bezochten van 25 juni tot en met 6 september 2024 in totaal 104 schapenhouders. Het aantal aanwezige schapen verschilde per houder.
In figuur 1 staat het aantal geïnspecteerde bedrijven. We hebben de bedrijven ingedeeld naar aantal aanwezige schapen op het bedrijf. Het daadwerkelijk aangetroffen aantal schapen week soms af van het aantal schapen dat bij ons geregistreerd stond.
Figuur 1: Aantal geïnspecteerde schapenhouderijen
Inspecties naar aantal aanwezige schapen
| Aantal inspecties akkoord | Aantal inspecties niet akkoord | |
|---|---|---|
| Geen dieren aanwezig | 6 | |
| 1 tot en met 5 | 7 | |
| 6 tot en met 10 | 21 | |
| 11 tot en met 20 | 31 | 1 |
| 21 tot en met 50 | 18 | 3 |
| 51 tot en met 100 | 7 | 1 |
| 101 tot en met 250 | 3 | |
| Meer dan 250 | 6 |
Op 6 bedrijven waren geen schapen meer aanwezig op het moment van inspectie. Van de 98 overige inspecties waren 5 inspecties niet akkoord. Bij deze schapenhouders was onvoldoende schaduw aanwezig voor alle schapen in de wei op het moment dat de THI 71 of hoger was. Er was toen sprake van een verhoogd risico op hittestress bij schapen. Bij 2 inspecties die niet akkoord waren vertoonden de schapen symptomen van hittestress, namelijk een verhoogde ademfrequentie of hijgen.
Type beschutting
Bij de schapenhouders zagen we verschillende vormen van beschutting voor de schapen. We kwamen het vaakst natuurlijke vormen van beschutting tegen, zoals bomen of struiken. Dit was het geval bij 81 inspecties. Bij 39 van deze inspecties was natuurlijke beschutting de enige vorm van bescherming tegen hitte. Bij de rest waren er ook andere vormen van beschutting aanwezig, zoals een stal.
In tabel 1 staan de vormen van beschutting die we tegenkwamen tijdens onze inspecties bij schapenhouders.
Tabel 1: Vormen van beschutting bij geïnspecteerde schapenhouders
| Type beschutting | Aantal keer geconstateerd |
|---|---|
| Natuurlijke beschutting | 81 |
| Kar of landbouwvoertuig | 7 |
| Pallets of platen | 4 |
| Toegang tot stal | 37 |
| Andere vorm van beschutting, zoals trampolines of schuilhokken | 15 |
| Geen of onvoldoende beschutting | 5 |
Hoe hebben wij gehandhaafd?
We hebben 1 schapenhouder een officiële waarschuwing gegeven. De overige 4 houders die zich niet aan de regels hielden, hebben wij aangesproken op hun overtreding. In alle 5 gevallen is de situatie direct hersteld, bijvoorbeeld door tijdens de inspectie een platte kar in de wei te plaatsen om schaduw te creëren.
Vervolgaanpak
In 2025 voeren we opnieuw inspecties uit. We controleren dan weer of houders hun dieren voldoende beschermen tegen hittestress. De resultaten van de naleefmeting en het beeld van de doelgroep vormen de basis voor onze handhavingsaanpak. Zo willen we ervoor zorgen dat ons toezicht zo goed mogelijk aansluit bij de praktijk.