Hoe wordt rabiës overgedragen?

Van dier op dier of van dier op mens

Rabiës is een zoönose. Dat betekent dat de ziekte kan overgaan van dier op mens. Dieren kunnen elkaar ook besmetten. Besmetting van mens op mens komt niet of nauwelijks voor.

Besmetting met rabiës

Besmetting gaat via het speeksel van een ziek dier. Dat betekent het volgende:

• U kunt besmet raken als een dier met rabiës u bijt of krabt.
• U kunt besmet raken als een dier met rabiës aan een wondje van u likt.
• U kunt besmet raken als u speeksel van een besmet dier in uw mond, neus of ogen krijgt.

Ook (huis)dieren kunnen zo besmet raken. Het rabiësvirus dringt via wondjes in de huid of via de slijmvliezen het lichaam binnen. Bloed, urine en ontlasting zijn niet besmettelijk.

Een dier kan het virus al via het speeksel overdragen voordat het zelf ziekteverschijnselen vertoont. Na een besmetting krijgen honden en katten meestal binnen enkele dagen klachten. Bij mensen duurt dit langer: meestal 20 tot 60 dagen. 

Rabiës tast het zenuwstelsel aan

Het virus verspreidt zich via de zenuwbanen door het lichaam. Uiteindelijk bereikt het de hersenen. Rabiës is dodelijk, tenzij u direct een behandeling krijgt. Een tijdige behandeling kan voorkomen dat het virus in het zenuwstelsel terechtkomt. 

Verschillende varianten van het virus

Rabiës wordt veroorzaakt door een lyssavirus. Dit zit in het speeksel van het besmette dier. Er zijn verschillende varianten van het lyssavirus, en dus ook verschillende vormen van rabiës. Dit zijn de 2 belangrijkste vormen:

• klassieke rabiës
  Dit wordt veroorzaakt door het klassieke rabiësvirus. Klassieke rabiës komt vooral voor bij honden, maar bijvoorbeeld ook bij wilde dieren of zwerfdieren. De ziekte is zeer besmettelijk. In Nederland komt het klassieke rabiësvirus niet voor, wel in Oost-Europa en andere delen van de wereld.
• vleermuizenhondsdolheid
  Dit wordt meestal veroorzaakt door het European bat lyssavirus (EBLV). Vleermuizenrabiës is minder besmettelijk dan klassieke rabiës, maar even gevaarlijk. Dit virus komt ook voor bij Nederlandse vleermuizen, onder andere bij de laatvlieger. Maar het is zeldzaam.

Rabiës in Nederland

Nederland is vrij van het klassieke rabiësvirus. Klassieke rabiës komt dan ook nauwelijks voor in Nederland. Sinds 1962 zijn slechts 8 mensen met rabiës beschreven. Zij waren allemaal in het buitenland besmet. 

Het virus dat vleermuizenhondsdolheid veroorzaakt, komt wel voor in Nederland. Maar dit virus wordt minder makkelijk overgedragen op mensen. In Nederland is dit nog nooit gebeurd. En in de rest van Europa zijn maar heel weinig gevallen bekend van mensen die ziek zijn geworden door een vleermuis. 

Toch kunt u vleermuizen beter niet aanraken. Meestal lukt dat ook niet, omdat vleermuizen normaal erg schuw zijn. Als u een vleermuis makkelijk kunt oppakken, is dat een opvallende gedragsverandering die op rabiës kan wijzen. Raak dode vleermuizen ook niet met de blote handen aan.

Risico in Nederland

Het risico dat u in Nederland rabiës oploopt is heel erg klein. Toch valt het nooit helemaal uit te sluiten. Neem contact op met uw huisarts als u zich zorgen maakt. Bijvoorbeeld als een hond die normaal heel rustig is, u plotseling bijt zonder duidelijke reden. Of als u gebeten bent door een vleermuis.