Inspectieresultaten dierenwelzijn varkens 2023

In het kort: controle van huisvesting en verzorging

Tijdens een inspectie controleren we of de huisvesting en verzorging van de varkens voldoen aan de regels van de Wet dieren en het Besluit houders van dieren. In 2023 voerden we controles uit bij:

• varkenshouderijen
  Van de 68 inspecties waren 30 inspecties akkoord en 38 inspecties niet akkoord. De meest voorkomende overtreding op varkensbedrijven had te maken met hokverrijking. Bij 29 bedrijven voldeed het hokverrijkingsmateriaal niet aan alle 9 criteria van goede hokverrijking.
• hobbyhouders
  Van de 17 inspecties waren 13 inspecties akkoord en 4 niet akkoord. De buitenverblijven van de varkens waren niet in orde.

We voerden 60 herinspecties uit. Hiervan waren er 44 akkoord en 16 niet akkoord.

Inspectieresultaten varkenshouderijen

In totaal voerden we 68 inspecties uit bij varkensbedrijven. 32 inspecties waren onderdeel van een project:

• project Risicomodel welzijn varkens
  Hierbij werden bedrijven geselecteerd op basis van risicoanalyse. Dit project is in 2023 afgerond.
• project Naleefmeting
  Eind 2023 zijn we gestart met een naleefmeting die is bedoeld om een beter beeld te krijgen van de naleving in de gehele sector. In 2023 hebben we 7 inspecties afgerond. In totaal zullen er circa 180 inspecties uitgevoerd worden. De overige inspecties van deze meting ronden wij in 2024 af. Over de resultaten van de naleefmeting rapporteren we als het gehele project is afgerond.
• project Welzijn bij diervoeder proefbedrijven
  In 2023 is gestart met een project om de naleving van de welzijnsregels te controleren bij proefbedrijven voor diervoeders voor varkens. In totaal zullen er 4 inspecties worden uitgevoerd. Bij 2 inspecties in 2023 is geconstateerd dat niet werd voldaan aan de eisen voor hokverrijking. De andere 2 inspecties ronden wij in 2024 af.

De overige 36 inspecties hadden aan andere aanleiding:

• 26 inspecties waren naar aanleiding van een melding
• 5 inspecties waren naar aanleiding van een handhavingsverzoek
• 5 inspecties werden gecombineerd met een andere inspectie of vonden plaats op initiatief van de inspecteur

Inspectieresultaten varkenshouderijbedrijven in 2023

Inspecties in 2023	Akkoord	Niet akkoord	Totaal
Project risicomodel 2022-2023	6	17	23
Project naleefmeting 2023-2024	6	1	7
Project welzijn bij diervoeder proefbedrijven	0	2	2
Meldingen	14	12	26
Overige	4	6	10
Totaal	30	38	68

Project risicomodel welzijn varkens

In 2023 hebben we het project Risicomodel welzijn varkens afgerond. Binnen dit project ontwikkelden we een risicomodel om bedrijven te vinden waar een verhoogde kans is op een overtreding. Die bedrijven worden vervolgens geïnspecteerd. Zo kunnen we de effectiviteit van ons toezicht verbeteren.

Met de ontwikkeling van dit model startten we in 2021, en in 2022 voerden we de eerste inspecties uit. Het model zoekt naar bedrijven die lijken op bedrijven waar we in het verleden overtredingen van de welzijnsregels hebben vastgesteld. Hiervoor kijkt het model naar bedrijfskenmerken uit de landbouwtelling en meldingsgedrag in het identificatie- en registratiesyteem (I&R-systeem) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Voor de praktijktoets van het model zijn 50 inspecties uitgevoerd, de inspecties zijn gestart in 2022. In 2022 zijn 27 inspecties uitgevoerd en in 2023 zijn 23 inspecties uitgevoerd. Op 26 locaties was de inspectie niet akkoord. Bij 3 locaties bleken geen varkens aanwezig te zijn. In onderstaande tabel staat een overzicht van de algemene bepalingen dierenwelzijn die niet akkoord waren.

Algemene bepaling	Aantal keer niet akkoord
Algemene eisen stalinrichting; schone ruimte, rusten, zien	2
Behuizing en inrichting geen scherpe randen of uitsteeksels	5
Beperken agressie door verstrekken stro of ander materiaal	1
Houden in afzonderlijke stabiele groepen	3
Lichtintensiteit 40 lux	2
Noodvoorziening om storing in ventilatie op te vangen	1
Passende wijze verzorgen van varkens die ziek of gewond zijn	1
Permanent de beschikking over voldoende vers water	3
Vloeren veroorzaken geen pijn of letsel	4
Voldoet de hokverrijking aan de negen eigenschappen uit de brochure Hokverrijking	21

Het percentage opgelegde maatregelen vergeleken we met het percentage opgelegde maatregelen bij andere inspecties die betrekking hadden op het welzijn van varkens. Het risicomodel lijkt goed te werken in de praktijk. Met behulp van het risicomodel vinden we meer overtredingen in vergelijking met andersoortige inspecties (zoals aselect of andere selecte inspecties). Het model vindt maximaal 5 keer zo veel overtredingen, afhankelijk van de benchmark die wordt gehanteerd. Zonder gebruik te maken van het risicomodel waren deze bedrijven mogelijk ook gecontroleerd, maar dankzij het risicomodel komen we veel gerichter op bedrijven waar mogelijk sprake is van overtredingen dan wanneer we aselect inspecties doen of wanneer we een selectie adressen inspecteren die we op basis van 1 of enkele criteria samenstellen. De resultaten zijn veelbelovend. Wij werken nu aan een doorontwikkeling van het risicomodel.

Overtredingen

Bij de inspecties bij varkenshouderijen zagen we verschillende soorten overtredingen. In onderstaande tabel staan de meest voorkomende overtredingen.

Meest voorkomende overtredingen bij varkenshouderijbedrijven in 2023

Overtreden voorschrift	Totaal
Hokverrijking	29
Voldoende en adequaat nestmateriaal in de laatste week voor het werpen	6
Individueel houden gelt of zeug vanaf 1 week voor werpen en vanaf spenen t/m 4 dagen na dekking/inseminatie	4
Ten minste 40 lux licht op dierhoogte gedurende ten minste 8 uur per dag	4

Meest voorkomende overtreding: geen goede hokverrijking

Hokverrijking is belangrijk voor het welzijn van varkens. Het zorgt ervoor dat varkens hun soorteigen onderzoekende gedrag kunnen uitoefenen. Het zorgt er ook voor dat de varkens elkaar minder verwonden en de hokinrichting minder beschadigen. Hokverrijking is daarnaast een van de maatregelen om oor- en staartbijten te voorkomen.

Het gebruik van hokverrijking heeft nog meer voordelen:

• Varkens die zijn opgegroeid met hokverrijking hebben een verlaagde ziektegevoeligheid.
• Met de locatie van de hokverrijking kan het mestgedrag gedeeltelijk gestuurd worden. Dit kan bevuiling van het hok en de dieren helpen voorkomen.
• Een vorm van hokverrijking is handmatige verstrekking van ruwvoer. Dit zorgt ervoor dat de varkens minder schrikachtig zijn en een positieve associatie met mensen krijgen.
• Bij verstrekken van ruwvoer zoals luzerne gaan de varkens rechtstaan, waardoor ze goed gecontroleerd kunnen worden. Zieke dieren kunnen op die manier eerder geïdentificeerd en behandeld worden.

Tijdens inspecties let de inspecteur er op dat het verrijkingsmateriaal permanent voldoet aan 9 eigenschappen. Het materiaal moet veilig zijn. Ook moet het materiaal de volgende eigenschappen hebben: eetbaar, kauwbaar, wroetbaar en afbreekbaar. Verder moet het materiaal vernieuwend, bereikbaar, beschikbaar en schoon zijn.

Bij 29 inspecties constateerde de inspecteur dat het bedrijf niet voldeed aan de eisen voor hokverrijking. In onderstaande tabel staat welke eigenschappen de materialen misten. Vaak was het materiaal niet wroetbaar en niet eetbaar. Bij de meeste bedrijven had het materiaal meerdere tekortkomingen.

Missende materiaaleigenschappen hokverrijkingsmateriaal	Aantal
Wroetbaar	25
Eetbaar	19
Vernieuwend	14
Beschikbaar	10
Afbreekbaar	7
Kauwbaar	4
Bereikbaar	2

Hoe hebben wij gehandhaafd?

De bedrijven die in overtreding waren hebben wij een interventie opgelegd volgens ons interventiebeleid. Het ging om:

• 17 schriftelijke waarschuwingen
• 24 rapporten van bevindingen, op basis hiervan kan een bestuurlijke boete en/of een bestuurlijke herstelmaatregel worden opgelegd
• 2 processen-verbaal, deze worden ingediend bij het Openbaar Ministerie en kunnen leiden tot een strafrechtelijke vervolging
• 1 mondelinge mededeling

Een bedrijf kan meerdere interventies opgelegd krijgen, zoals een boete in combinatie met een last onder dwangsom. Het totaal aantal interventies ligt daardoor hoger dan het aantal niet-akkoord inspecties.

Inspectieresultaten hobbyhouders

Wij voerden 17 inspecties uit na een melding over hobbymatig gehouden varkens. Er waren 4 inspecties niet akkoord. Hierbij ging het om varkens die buiten werden gehouden. In 2 gevallen was de buitenruimte niet geschikt door aanwezigheid van materialen met scherpe randen of uitsteeksels waaraan een varken zich kan verwonden. In de 2 andere gevallen was er geen schone en droge ligplek beschikbaar voor de varkens.

Hoe hebben wij gehandhaafd?

De 4 hobbyhouders kregen een schriftelijke waarschuwing.

Inspectieresultaten herinspecties

Herinspecties worden uitgevoerd als bij een eerdere inspectie overtredingen zijn vastgesteld. Deze eerdere inspectie kan in 2023 zijn uitgevoerd, maar ook al in 2022. De herinspecties hadden betrekking op diverse onderwerpen, zoals hokverrijking. De kosten van aanvullende officiële controles, zoals herinspecties in het kader van toezicht op dierenwelzijn, worden in rekening gebracht bij de houder van de dieren (retributie).

Er zijn 60 herinspecties uitgevoerd bij 46 verschillende houders. Dit betekent dat enkele houders meerdere malen voor een herinspectie zijn bezocht. Van de 60 herinspecties zijn 44 afgedaan als akkoord. Bij 3 herinspecties waren geen varkens meer aanwezig en werd de herinspectie ook afgedaan als akkoord.

Er waren 16 herinspecties niet akkoord. Wij stelden dezelfde overtredingen vast als bij eerdere inspecties. Soms waren overtredingen gedeeltelijk hersteld. Daarnaast stelden we ook nieuwe overtredingen vast. Over deze inspectieresultaten wordt een nieuw rapport van bevindingen opgemaakt. Ook worden ze opnieuw bezocht voor een herinspectie.

Vervolgaanpak

Ook in 2024 blijven wij controleren of varkenshouders voldoen aan de wettelijke voorschriften voor dierenwelzijn. Daarnaast zijn we in 2023 gestart met een naleefmeting. Dit geeft een beeld van hoe de sector de wettelijke regels naleeft. Hierover is een vakbericht gepubliceerd. Deze naleefmeting ronden we in 2024 af.