Jaaroverzicht beschermde dieren en planten 2023

In het kort

In 2023 voerden we 489 inspecties uit die gericht waren op handel en bezit van beschermde plant- en diersoorten. Hierbij ging het niet alleen om levende planten en dieren, maar ook om dode planten en dieren of producten die hiervan gemaakt zijn. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde supplementen of snijwerken van ivoor.

We voerden ook informatietrajecten uit om meer inzicht te krijgen in de handel in koralen, hout, palmen, boomvarens en palmvarens. Ook hebben we een aantal projecten uitgevoerd om grote handelaren en kwekers gerichter te controleren. Verder hebben we meegewerkt aan ‘Thunder 2023’, de internationale actie tegen wildlife crime.

Tijdens onze werkzaamheden controleerden we op planten en dieren die beschermd zijn onder CITES. CITES staat voor Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. Ook keken we of handelaren, importeurs en particulieren zich hielden aan de regels van de Wet natuurbescherming, de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn, de Conventie van Bonn en de Conventie van Bern. De Wet Natuurbescherming is per 1 januari 2024 overgegaan in de Omgevingswet.

Inspecties

In 2023 voerden we 487inspecties uit.

• 248 inspecties voerden we uit op verzoek van de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO).
• 83 inspecties voerden we uit op verzoek van een medehandhaver, zoals de Douane of politie.
• 73 inspecties voerden we uit naar aanleiding van een project (zie hieronder). Het ging om de projecten Reptielenhandelaren, Bezitsontheffingen, Volièrecontroles en Grote handelaren.
• 33 inspecties waren op basis van een melding. Dit aantal is flink afgenomen ten opzichte van 2022. Toen ging het om 50 inspecties. Dit hoeft niet te betekenen dat er minder meldingen binnenkwamen. Mogelijk was de informatie niet concreet genoeg om over te gaan tot inspectie.
• 50 inspecties hadden een andere aanleiding, bijvoorbeeld een advertentie op internet. Hieronder vallen ook de inspecties op beurzen en markten.

Hoe hebben wij gehandhaafd?

Bij 247 inspecties constateerden we een overtreding. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om een missende administratie of het niet kunnen aantonen van een legale herkomst. Wij hebben hiervoor de volgende interventies toegepast:

• 13 schriftelijke waarschuwingen
• 180 rapporten van bevindingen, op basis hiervan kan een boete of maatregel worden opgelegd
• 45 processen-verbaal

Bij 9 inspecties kozen de inspecteurs ervoor niet direct handhavend op te treden. Zij hebben hiervan wel een aantekening gemaakt.

Projecten en informatietrajecten

Project Reptielenhouders

In 2023 voerden we controles uit bij een aantal reptielenhandelaren. Deze waren bijvoorbeeld geselecteerd omdat ze wel een btw-nummer hadden, maar geen UBN (Uniek BedrijfsNummer). Of omdat ze zich voordeden als hobbyhouders, maar wij vermoedden dat ze in werkelijkheid bedrijfsmatig in reptielen handelden. Bedrijfsmatige handelaren moeten een UBN én en bewijs van vakbekwaamheid hebben.

Bij 6 controles constateerden we dat de handelaren niet hadden voldaan de aan administratieve verplichtingen.

Project Bezitsontheffingen

Bezitters van beschermde plant- en dierensoorten kunnen in specifieke situaties een bezitsontheffing krijgen. Een bezitsontheffing heeft een beperkte geldigheid. Als een bezitsontheffing bijna verloopt moet de betrokkene in veel gevallen een vervangende bezitsontheffing aanvragen. Als een dier overlijdt, moet de bezitter dit direct doorgeven aan RVO. De bezitsontheffing stopt dan ook.

Samen met RVO benaderden we personen met een verlopen bezitsontheffing. We wilden weten of er door het verlopen van de ontheffing een onrechtmatige situatie was ontstaan. Bij meer dan de helft was het dier overleden. Bij een aantal bleek het dier te zijn overgedragen. Soms was dit onrechtmatig gebeurd. De rest had het dier nog in bezit. RVO heeft hen geadviseerd om een nieuwe bezitsontheffing aan te vragen, om de situatie te herstellen.

Project Volièrecontroles

In 2023 voerden we net als in 2022 volièrecontroles uit, samen met lokale handhavers. Het doel van gezamenlijke controles was het verbeteren van de samenwerking en kennisuitwisseling. Een ander doel was om meer inzicht te krijgen in de kweek en handel van moeilijk te kweken soorten.

Project Grote handelaren

Ieder jaar voeren we inspecties uit bij enkele grote handelaren. We controleren of zij zich goed aan de Natuurbeschermingswetgeving en dierenwelzijnsregels houden. Ook in 2023 zijn er een aantal grote handelaren gecontroleerd.

Controles beurzen

Jaarlijks controleren we op en rondom beurzen. We kijken of er illegale handel in beschermde dieren en planten plaatsvindt, of in producten die daaruit vervaardigd zijn. We letten ook op dierenwelzijn en naleving van het Besluit houders van dieren.

In 2023 hebben we op 8 beurzen inspecties uitgevoerd. 2 van deze beurzen waren verzamelbeurzen, waar geen levende dieren aangeboden werden maar ogenschijnlijk antieke decoratie- en gebruiksvoorwerpen. Bij 5 beurzen betrof het handel in terrariumdieren, zoals reptielen en amfibieën. Op 1 beurs werden vogels verhandeld. We constateerden een aantal overtredingen, voornamelijk op de verzamelbeurzen. De handelaren konden bijvoorbeeld geen legale herkomst aantonen.

Informatietraject koralen

Alle steenkoralen (Scleractinia) zijn beschermd onder CITES. Koraal is een diergroep die in zee leeft, en verhandeld wordt voor bijvoorbeeld aquaria. Enkele Nederlandse bedrijven spelen een grote rol in de handel van levende koralen, binnen Europa en ook wereldwijd gezien.

We hebben een marktverkenning uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de handel, en ook om de risico’s op wetsovertredingen in kaart te brengen. We gebruikten hiervoor kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden. Door deze marktverkenning hebben we een beter beeld gekregen van de handelsstromen en eventuele risico’s in de handel. Dit helpt ons om gericht toezicht te houden.

Informatietraject CITES-hout

Bijna 700 houtige plantsoorten zijn beschermd onder CITES. We voerden een marktverkenning uit om meer inzicht te krijgen in de handel in deze houtsoorten. Handel in hout is een van de meest zichtbare oorzaken van ontbossing en bosdegradatie. We willen voorkomen dat illegaal beschermd hout wordt gesmokkeld naar en binnen Nederland. We hebben een goed beeld gekregen van de omvang en risico’s van de handel in CITES-beschermd hout binnen Nederland.

Informatietraject palmen, boomvarens en palmvarens

Onder CITES zijn 10 soorten palmen, zo’n 600 soorten boomvarens en alle soorten palmvarens beschermd. Welke rol spelen Nederlandse bedrijven in de handel van deze soorten? Daar wilden we meer inzicht in krijgen. We analyseerden kwantitatieve data van import, export- en inbeslagnames, en interviewden experts. Ook hier hebben we beter zicht gekregen op de (risico’s van de) handel in deze beschermde plantensoorten en wat dit betekent voor onze handhaving.

Thunder 2023, actie tegen wildlife crime

Regelmatig vindt er een internationale actie van INTERPOL en de World Customs Organisation (WCO) tegen wildlife crime plaats. Tijdens zo’n actie trekken de verschillende handhavingspartners op het gebied van CITES samen op. In Nederland zijn dit het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN, in 2023 nog ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid), RVO, de Douane en het Openbaar Ministerie (OM). Zij werken dan nog beter samen dan ze gewoonlijk doen.

In 2023 hebben wij weer samen met de politie deze actie voor Nederland gecoördineerd. Er werden vooral veel souvenirs en verpakkingen met voedingssupplementen, cosmetica en alternatieve medicijnen in beslag genomen.